Op nummer 51 in de top-100 vinden we Meesterlijk organiseren, het magnus opus van het ‘veteranentrio’ Rudy Kor, Gert Wijnen, en Mathieu Weggeman. ‘Handreikingen voor ondernemende managers’ luidt de ondertitel. Een understatement want dit is met recht het meest doorwrochte managementhandboek van Nederlandse bodem. In 496 pagina’s wordt de ondernemende manager door 100 jaar management geloodst.
De allereerste opdracht die ik als kersverse bureauredacteur bij Kluwer bedrijfsinformatie voor mijn kiezen kreeg, was de redactie van het boek Ondernemen binnen de onderneming. Ik had nog nooit van de auteurs gehoord, maar dat zou rap veranderen want kort daarop mocht ik nog twee boeken van diezelfde auteurs persklaar maken voor wat in de Kluwerse volksmond ‘de bolletjesreeks’ heette: Management en motiveren en Leidinggeven aan professionals.
Bolletjes
De prestigieuze bolletjesreeks verwaterde met de jaren, terwijl omgekeerd het gedachtegoed van het auteurstrio Kor, Wijnen en Weggeman alleen maar krachtiger werd. Mathieu Weggeman maakte een update van Leidinggeven aan professionals door de titel van het boek van een vraagteken te voorzien en die vraag meteen ook maar een krachtig ‘niet doen!’ te beantwoorden, en werd prompt beloond met de prijs voor het beste managementboek van het jaar, in 2008. En Ondernemen binnen de onderneming groeide gestaag uit tot een forse band met handreikingen voor de ondernemende manager onder de titel Meesterlijk organiseren. Het moet het handboekkarakter zijn geweest dat een nominatie voor Managementboek van het Jaar 2007 in de weg heeft gestaan.
Hollandse McKinsey
Wat maakt Meesterlijk organiseren nou zo bijzonder? In een zin: de glasheldere structuur in combinatie met een duidelijk perspectief dat zorgt voor de altijd juiste balans. Met het acroniem ‘DOR’ dat staat voor ‘doelen stellen’, ‘organiseren’, en ‘realiseren’ wordt het totale managementproces afgedekt, terwijl het acroniem ‘ESH’ dat staat voor ‘even(ge)wichtig’, ‘samenhang’, en ‘heterogeen’ garandeert dat het proces van organisatie in balans blijft. Even kort door de bocht: ESH waakt er vooral voor dat managers niet in de verleiding komen ‘hypes’ toe te passen, die misschien een klein symptoom bestrijden maar het alomvattende genezingsproces alleen maar frustreren. ESH is in essentie een model dat wordt afgebakend door zes ontwerpvariabelen, te weten: strategie, structuur, systemen, personeel, cultuur en ten slotte managementstijl. De connaisseur herkent hier nu meteen het 7-S model van McKinsey in, en dat klopt. ESH is gebaseerd op dat model maar kent twee belangrijke verschillen: ‘skills’ is volgens de auteurs geen proces maar een resultante van organiseren en realiseren, dus verdient geen aparte plek, en ‘shared values’ hebben zij geposteerd onder de noemer ‘cultuur’ (de waarden van de samenleving die voor een organisatie een gegeven zijn – al zullen ze die altijd graag willen beïnvloeden).
Structuurbrij rechtbreien
In feite biedt Meesterlijk organiseren een totaaloverzicht van wat er in managementland te koop is. De immense brij aan losse modellen is netjes tot een passende managementrui gebreid. Jaren aan managementtheorie zijn gestructureerd en geordend zodat managers in sneltreinvaart kunnen lezen wat er zoal mogelijk is en hoe al dat mogelijke toe te passen. Vanuit dit perspectief lijkt het een aflevering uit de voortreffelijke ‘voor Dummies’ reeks zonder het opgelegde format van die serie. Maar daarmee zou je dit boek toch tekort doen. Net zoals handboek dat doet, of naslagwerk, of referentiewerk. Misschien moeten we wel dicht bij de bron blijven en in navolging van een van de auteurs dit boek duiden als ‘bladerboek’. Maar dan wel een bladerboek met duidelijke leesinstructie: hoofdstuk drie is verplicht, de andere hoofdstukken zijn facultatief. Hoofdstuk drie is namelijk een samenvatting van niet alleen het boek zelf, maar laat bij wijze van inleiding op de zes ontwerpvariabelen die samen de inrichting van een organisatie bepalen, zien dat organiseren een proces is dat nooit af is. En juist dat oneindige karakter dwingt een evenwichtige, samenhangende en heterogene benadering af, om te kunnen blijven balanceren tussen maakbaar en onmaakbaar. Om niet in paniek te raken als tekens weer blijkt dat er een enorme kloof is tussen wat we verwachten te bereiken met onze acties en wat er daadwerkelijk wordt bereikt. Om dus niet een of andere hype toe te passen die weliswaar gouden bergen belooft, maar die niet strookt met de gestelde doelen, de inrichting of de manier waarop die doelen gerealiseerd moeten worden. De organisatie slaat hierdoor uiteindelijk uit het lood en koerst vervolgens linea recta richting ravijn.
Voorbij de hype
‘Ik ken niemand die het boek helemaal heeft gelezen’, laat Rudy Kor desgevraagd weten. En dat hoeft dus kennelijk ook niet. Je kunt al bladerend vinden wat je op dat moment nodig hebt. En je dan in de materie verdiepen. Persoonlijk zou ik iedereen toch willen aanraden om dat advies in de wind te slaan en gewoon bij pagina een te beginnen en bij pagina vijfhonderd het boek dicht te klappen. In de eerste plaats omdat het een goed geschreven inleiding en handboek tegelijk is op het vakgebied management. Zo vind je hier een van de bondigste en beste samenvattingen van 100 jaar management denken: van Taylor tot Collins in twaalf pagina’s. Wil je wat dieper, dan lees je gewoon het hele hoofdstuk dat het denken over management (wat specifieker: over het gehele managementproces) als onderwerp heeft. Maar bovenal zal blijken dat lezing van het hele boek een enorme lucratieve tijdinvestering is: in een oogopslag zul je uit de almaar uitdijende stapel managementboeken over uiteenlopende onderwerpen, vaak verpakt in ronkende titels en wervende flapteksten, direct dat boek eruit pikken dat ertoe doet.
DORESH
Doelen stellen
Bij het doelen stellen gaat het om het beantwoorden van de vraag ‘wat willen of moeten we zijn/worden/bereiken’. Het gaat dus om het beantwoorden van de vraag wat de functie van de organisatie is voor de relevante omgeving. Kortom, oriënteren, verkennen of richten. Het antwoord op die ‘levensvraag’ wordt vastgelegd in de missie, en op basis van deze missie worden doelen geformuleerd die in een bepaalde periode gerealiseerd moeten worden.
Organiseren
Bij organiseren gaat het om het inrichten van de organisatie. Dus om het structureren van de organisatie, het scheppen van de juiste voorwaarden waarbinnen de organisatie zijn gestelde doelen kan gaan realiseren. Organiseren is met andere woorden het creëren van condities die het de organisatie mogelijk maakt haar primaire taken (de voortbrenging van diensten en/of producten) te vervullen. Organiseren volgt de paden die door het ESH-model zijn uitgezet.
Realiseren
Wanneer missie en doelstellingen zijn geformuleerd, en de organisatie is ingericht, begint de fase van realisatie: het uitvoeren van het werk waartoe de organisatie is opgericht. Wat pathetisch gesteld: zijn bestaansrecht waarmaken! In modern jargon: doen waar klanten op zitten te wachten. Dat lijkt heel verheven maar draait bijna altijd om heel rudimentaire vragen. In gewoon plat Nederlands: Hoe gaan we onze patiënten verzorgen? Op welke wijze worden producten uit het magazijn verplaatst? Hoe worden data in de computer ingevoerd? Niet voor niets zegt Rudy Kor in een interview dat ‘management gewoon corvee is’.
ESH
Doelen formuleren, organiseren en realiseren zijn wel te onderscheiden maar niet te scheiden. Het zijn de ontwerpvariabelen die samen het ‘ESH-model’ vormen die de permanente samenhang binnen het ‘DOR-model’ waarborgen.
Over Pierre Pieterse
Pierre Pieterse was tot februari 2022 hoofdredacteur van Managementboek Magazine.
