Opsporing belicht

Deel 1 Inleiding 17
1 Inleiding Opsporing & recherchestrategieën 19
1.1 Inleiding 19
1.2 Opsporing in ontwikkeling 20
1.3 Opsporings- en recherchestrategieën 29
1.4 Opbouw van het boek 31

2 Kerndoelen van de opsporing 33
2.1 Inleiding: kerndoelen opsporing 33
2.2 Opsporing in een historisch perspectief 33
2.2.1 De jaren zeventig 33
2.2.2 De jaren tachtig en negentig 34
2.2.3 Ontstaan kernteams & de Parlementaire Enquêtecommissie 36
2.2.4 Consequenties PEC 37
2.3 Opsporen 38
2.4 Ontnemen van wederrechtelijk verkregen voordeel 42
2.5 Opwerpen van barrières tegen misdrijven 43
2.6 Ondersteunen van andere (opsporings)diensten 44
2.7 Openbaar maken van bevindingen uit opsporingsonderzoeken 45

Deel 2 Intelligence 49
Inleiding 51
3 Informatie en opsporing 53
3.1 Wat is informatie? 53
3.2 Soorten bronnen 54
3.3 Systematisch werken 57
3.4 Tot slot: de zeven gouden w’s 61

4 Intelligence en recherchestrategieën 63
4.1 Inleiding 63
4.2 Wat is intelligence? 65
4.2.1 Van misdaadanalyse naar veiligheidsanalyse 66
4.2.2 Van informatie naar intelligence 67
4.2.3 Intelligence ondersteunt waarheidsvinding 69
4.3 Aansluiting van het intelligenceproces op het opsporingsproces 70
4.3.1 Intake en planning 72
4.3.2 De interactie tussen analist en beslisser 79
4.3.3 Verzamelen van gegevens 81
4.3.4 Bewerken van informatie 81
4.3.5 Interpreteren van informatie 81
4.3.6 Delen van intelligence 82
4.3.7 Actie, evaluatie en behoeftestelling 83
4.4 Veiligheidsinformatieproducten binnen het opsporingsproces 84
4.4.1 Strategische veiligheidsinformatieproducten in de opsporing 85
4.4.2 Tactische veiligheidsinformatieproducten in de opsporing 87
4.4.3 Operationele veiligheidsinformatieproducten in de opsporing 90
4.5 Conclusie 91

5 Real-time intelligence in de opsporing 95
5.1 Real-time intelligence 95
5.2 Praktijkvoorbeelden 96
5.3 Impact van real-time intelligence voor de politie 99
5.4 Verbinden van straat- en systeeminformatie 99
5.5 Informatie uit open bronnen 99
5.6 Horizontalisering en netwerkend werken 100
5.7 Co-creatie in de opsporing 101
5.8 Competenties van agent op straat én van de rechercheur 101

Deel 3 Sturing 103
Inleiding 105
6 Sturing in de opsporing: de rol van het OM als bevoegd gezag 107
6.1 De rol van het OM in de sturing van de strafrechtelijke handhaving 107
6.2 Sturing op strategisch niveau 108
6.3 Sturing op tactisch niveau 109
6.4 Sturing op operationeel niveau 109
6.5 Slotbeschouwing 110

7 Sturing op onderzoeken 113
7.1 Inleiding 113
7.2 Formele sturing 113
7.3 Het keuzeproces 114
7.4 Sturen op het onderzoek 115
7.5 Restinformatie 117
7.6 Vastleggen besluitvorming 117

8 Group Support Systeem: tactisch concept 121
8.1 Inleiding Group Support Systeem (GSS) 121
8.2 Een selectie uit de dataverzameling van zeven GSS-sessies 122
8.3 Beïnvloedende factoren 123
8.4 Doelstellingen 126
8.5 Conceptualisatie van de categorie ‘prioriteitskeuze’ 128
8.6 Conceptualisatie van de categorie ‘Beschikbare Expertise’ en ‘Korpsbeleid’ 129

Deel 4 Strategie aanpak criminaliteit 133
Inleiding 135
9 Strategie aanpak criminaliteit 137
9.1 Inleiding 137
9.2 Geprioriteerde criminaliteitsgebieden 138
9.3 Mogelijke aanpakken criminaliteit 139
9.4 Tot slot 141

10 Netwerkend opsporen 143
10.1 Inleiding 143
10.2 Samenwerking 144
10.3 ‘Netwerkend werken en intelligent opsporen’ 144
10.4 Samenstelling van het team 145
10.5 Ontwikkelde instrumenten en middelen 146
10.6 Tot slot 148

11 Heterdaadkracht 149
11.1 Inleiding 149
11.2 Versterking heterdaadkracht 151
11.3 Betekenis opsporing 155
11.4 Praktijkvoorbeelden ter bevordering van heterdaadkracht 156
11.5 Kritische kanttekeningen 158
12 Burgerparticipatie 161
12.1 Inleiding 161
12.2 Burgers en opsporing 162
12.3 Inzet openbare media 162
12.4 De burgerinformant, burgerinfiltratie en burgerpseudokoop 162
12.5 Meld Misdaad Anoniem 163
12.6 Hennepgeurkaart 165

Deel 5 Strategie meervoudig kijken 167
Inleiding 169
13 Tegenhouden 171
13.1 Inleiding 171
13.2 De achtergronden 171
13.3 De ‘geboorte’ van tegenhouden 172
13.4 Tegenhouden beschouwd 174
13.5 Tegenhouden in de praktijk 175
13.6 Tot slot 176

14 Programmatische aanpak 177
14.1 Inleiding 177
14.2 Programmatisch werken 177
14.3 Duurzame bestrijding van een crimineel fenomeen 179

15 Opwerpen van barrières als recherchestrategie 181
15.1 Inleiding 181
15.2 Een succesvol voorbeeld: de aanpak van xtc-productie 182
15.3 Het barrièremodel 184
15.4 Aandachtspunten bij het opwerpen van barrières 187

16 Bestuurlijke aanpak 189
16.1 Inleiding 189
16.2 Waarom een bestuurlijke aanpak? 189
16.3 Doel van de bestuurlijke aanpak 191
16.4 Integrale aanpak 192
16.5 Rol van de politie 193
16.6 Bestuurlijk dossier 193
16.7 Bestuurlijk instrumentarium 195
16.8 De wet BIBOB 198
16.9 Aandachtspunten 199
16.10 Tot slot 202

17 Het bestuurlijk dossier & de bestuurlijke rapportage 203
17.1 Inleiding 203
17.2 Achtergronden van het bestuurlijk dossier & bestuurlijke rapportage 203
17.3 Onderzoeksdoelen 206
17.4 Bestuurlijk dossier 206
17.5 Landelijk loket bestuurlijke dossiers 207
17.6 Waaraan moet een bestuurlijk dossier voldoen 208
17.7 Systematiek 209

17.8 Verschillen met andere activiteiten 211
17.9 Praktische tips 212

Deel 6 Criminaliteitsgerelateerde recherchestrategieën 215
Inleiding 217
18 Recherchestrategieën en beelden van georganiseerde criminaliteit: een korte geschiedenis 219
18.1 Recherchestrategieën en beeldvorming 219
18.2 Van racketeering naar transitcriminaliteit 220
18.3 Van piramides naar criminele netwerken 222
18.4 Opsporingsstrategieën 222
18.5 Conclusie 225

19 Het criminele macronetwerk als theoretisch en praktisch kader voor de opsporing 227
19.1 Inleiding 227
19.2 Het criminele macronetwerk en hoe het functioneert 228
19.3 Verstoren van het criminele macronetwerk 231

20 Strategische keuzes: het voorbeeld van mensenhandel 235
20.1 Kenmerken van mensenhandel en gevolgen voor de opsporing 235
20.2 Opsporingskeuzes en de gevolgen voor het opsporingsonderzoek 237
20.3 Looptijd: kort versus langlopend onderzoek 238
20.4 Reikwijdte: lokaal versus internationaal gericht opsporingsonderzoek 240
20.5 Informatie-uitwisseling: veel of weinig 243
20.6 Focus: de rol van het slachtoffer in het opsporingsonderzoek 244
20.7 Samenvatting en conclusies 247

21 Strategiedenken binnen rechercheonderzoeken 253
21.1 Inleiding 253
21.2 Recherchestrategieën 253
21.3 Bekende of klassieke recherchestrategieën 255
21.3.1 Korteklapstrategie 255
21.3.2 Domino- of ijsschotsstrategie 257
21.3.3 Schil- of pelstrategie 258
21.3.4 Facilitator- of bruggenbouwerstrategie 259
21.3.5 Slachtofferstrategie 260
21.3.6 Misdrijfgeleide strategie 261
21.3.7 Verdachtegeleide strategie 261

22 Bijzondere opsporingsbevoegdheden 263
22.1 Inleiding 263
22.2 De ontstaansgeschiedenis 264
22.3 De Wet bijzondere opsporingsbevoegdheden (BOB) 265
22.4 De beginselen 265
22.5 Bijzondere opsporingsbevoegdheden voor het onderzoek naar ­georganiseerde criminaliteit 266
22.6 De bevoegdheden 267
22.7 De burgerinformant, burgerinfiltratie en burgerpseudokoop 270
22.8 Doorlaatverbod 271
22.9 CTC 272
22.10 Verkennend onderzoek 273

Deel 7 Recherchestrategieën: (re)constructie 275
Inleiding 277
23 Werken met hypothesen en scenario’s 279
23.1 Hypothesen en scenario’s 280
23.2 Zoeklijnen 282
23.3 Scenario nader uitgewerkt 283
23.4 De dynamiek van scenario’s 284
23.5 Tot slot 285

24 Cold case en review 287
24.1 Inleiding 287
24.2 Geschiedenis coldcaseteams 287
24.3 Waarom een coldcaseonderzoek? 288
24.3.1 Cold case en media 288
24.3.2 Wetenschap in ontwikkeling 289
24.3.3 Organisatie van het coldcaseonderzoek 290
24.4 Praktijkervaringen 292
24.5 Review 292
24.5.1 Ontstaan van de review 293
24.5.2 Wat is een review? 293
24.5.3 Review stapsgewijs 294

25 Tunnelvisie 299
25.1 Inleiding 299
25.2 Over kiezen 299
25.3 Waarom verkeerde keuzes niet worden gecorrigeerd 300
25.4 Tunnelen: verklaringen vanuit de psychologie 301

25.4.1 Scenario’s: twee dingen tegelijk doen, is moeilijk 302
25.4.2 Sunk cost: de kunst van verliezen 303
25.4.3 Group think: twee weten soms minder dan één 304
25.5 Tegenspraak 305
26 Werken naar wettig en overtuigend bewijs 307
26.1 Inleiding 307
26.2 Bewijsrecht binnen opsporing 307
26.3 Wettige bewijsmiddelen en rechterlijke overtuiging 308
26.4 Rechterlijk beslissingsmodel 309
26.5 Vormverzuim en rechtsgevolgen 310
26.6 Invloed van het EVRM 311
26.7 Invloed van jurisprudentie 312
26.8 Bewijsmatrix 312
26.9 Dossiervorming 313

Deel 8 Financiële strategieën en cybercrime 315
Inleiding 317
27 Financieel rechercheren 319
27.1 Wat houdt financieel rechercheren in? 320
27.2 Toepasbaarheid 321
27.3 Doelen en vormen van financieel rechercheren 322
27.4 Voor- en nadelen van financieel rechercheren 324
27.5 Conclusies 325

28 Het vermogen van de patseraanpak 327
28.1 De patseraanpak: verbijzondering van de ‘HARM-methodiek’ 327
28.2 De psychologie achter de patseraanpak 328
28.3 De juridische basis van de patseraanpak 329
28.4 Belangrijke jurisprudentie 330
28.5 Verbeurdverklaring of ontneming? 331
28.6 Bemerkingen 332
28.7 Balans 334

29 Politiewerk in een gedigitaliseerde samenleving 337
29.1 Inleiding 337
29.2 Digitalisering en opsporing 337
29.3 Internet ter bevordering van burgerparticipatie 338
29.4 Internet als informatiebron 342
29.5 Hindernissen in de opsporing 343
29.6 Slot 344

Deel 9 Mediastrategieën 347
Inleiding 349
30 Mediastrategieën 351
30.1 Inleiding 351
30.2 Mediastrategie van de politie 352
30.3 Oude en nieuwe media 357
30.4 Kansen voor de politie 362

31 Sociale media als communicatiemiddel voor de opsporing 365
31.1 Inleiding 365
31.2 Algemene kenmerken sociale media 365
31.3 Inzetbaarheid sociale media 366
31.3.1 Getuigenoproepen bij heterdaad 367
31.3.2 Getuigenoproepen buiten heterdaad 369
31.3.3 Uploaden beeldmateriaal 371
31.3.4 Inzet van burgers bij opsporingsactiviteiten 371
31.4 Nadelen sociale media 371
31.5 Aanbevelingen voor succesvolle inzet sociale media 372

Deel 10 Internationale strategieën & de LDM 375
Inleiding 377
32 Internationale samenwerking 379
32.1 Inleiding 379
32.2 De positie van Nederland en het belang van internationale ­opsporingssamenwerking 380
32.3 Het rechtshulpinstrumentarium en zijn consequenties 382
32.4 Internationale opsporingsinstituties 385
32.5 De inzet van Joint Investigation Teams 387
32.6 Tot slot 391
33 Inzet deskundigen in opsporingsonderzoek 393
33.1 Inleiding 393
33.2 De Landelijke Deskundigheidsmakelaar (LDM) 393
33.3 Van ondersteuningsaanvraag tot bemiddeling 395
33.4 Wet Deskundige in Strafzaken (WDiS) 397
33.5 LDM en het NRGD 398

Dankwoord 403
Auteurslijst 405
Lijst van afkortingen 407
Referenties per hoofdstuk 411
Index 441