Levenslooppsychologie

Voorwoord 5

1 Levensloop en ontwikkeling 11
1.1 Een levensverhaal 11
1.2 Alledaagse en wetenschappelijke kennis over de levensloop 15
1.3 Ontwikkelingspsychologie en levenslooppsychologie 18
1.4 Wat is menselijke ontwikkeling? 19
1.5 De levensloopbenadering: een nadere uitwerking 29
1.6 Stadia in de levensloop 39
1.7 Ontwikkelingslijnen 40
1.8 Onderzoeksmethoden 41

2 Jongvolwassenen 45
2.1 Eén of twee stadia? 46
2.2 Fysiologische ontwikkeling 48
2.3 Cognitieve ontwikkeling 66
2.4 Emotionele ontwikkeling en coping 71
2.5 Ontwikkeling van de persoonlijkheid 77
2.6 Sociale ontwikkeling 90
2.7 Idiosyncratische ontwikkeling 113

3 Jongvolwassenen: samenwonen, huwelijk en (echt)scheiding 115
3.1 ‘Tot de dood ons scheidt’ 116
3.2 Geluk en tevredenheid in een partnerrelatie 119
3.3 Kan men een scheiding voorzien? 125
3.4 Waarom zijn er méér scheidingen? 128
3.5 Het scheidingsproces 131
3.6 Wat zijn de gevolgen van echtscheiding? 133
3.7 Interventiemogelijkheden 140

4 Jongvolwassenen: ouderschap 143
4.1 Gewenst ouderschap 144
4.2 De transitie naar ouderschap 147
4.3 Intergenerationele overdracht van ‘vaderen’ en ‘moederen’ 152
4.4 Ouderschap als bron van persoonlijke ontwikkeling 154
4.5 Stadia in de ontwikkeling van het ouderschap 155
4.6 Interventieprogramma’s 159

5 Volwassenen 161
5.1 Fysiologische ontwikkeling 163
5.2 Cognitieve ontwikkeling 170
5.3 Emotionele ontwikkeling en coping 176
5.4 Ontwikkeling van de persoonlijkheid 179
5.5 Sociale ontwikkeling 199
5.6 Idiosyncratische ontwikkeling 215

6 Volwassenen: vrouwen in de overgang 217
6.1 Het proces van de overgang 218
6.2 Onderzoeksmodellen met betrekking tot de overgang 220
6.3 Veranderingen en klachten 225
6.4 Gevolgen van de overgang op langere termijn 228
6.5 Overgangsklachten en problemen rond seksuele disfunctie behandelen? 229

7 Volwassenen: grootouderschap 233
7.1 Beelden van grootouders en grootouderschap 234
7.2 Grootouderschap in de loop van de tijd 239
7.3 Relatiestijlen van grootouders 242
7.4 Maatschappelijke en demografische ontwikkelingen, die het grootouderschap mede vormgeven 244
7.5 Individuele factoren, die een rol spelen bij het uitoefenen van de grootouderrol 248
7.6 De betekenis van het grootouderschap voor grootouders 255
7.7 Directe en indirecte invloeden van grootouders op kleinkinderen 256

8 Oudere volwassenen: jonge ouderen 261
8.1 Beelden, stereotypen en attitudes 264
8.2 Fysiologische ontwikkeling 271
8.3 Cognitieve ontwikkeling 283
8.4 Emotionele ontwikkeling en coping 297
8 Levenslooppsychologie
8.5 Ontwikkeling van de persoonlijkheid 299
8.6 Sociale ontwikkeling 310
8.7 Idiosyncratische ontwikkeling 320

9 Ouderen: pensionering 323
9.1 De actuele situatie met betrekking tot pensionering 324
9.2 Visies op pensionering 326
9.3 Redenen om te stoppen met werken 327
9.4 Het proces van pensionering 331
9.5 Beleving van de pensionering op korte en langere termijn 338
9.6 Een doorstart na de pensionering 342

10 Ouderen: zingeving 347
10.1 Inleiding 348
10.2 Wat is persoonlijke zingeving? 349
10.3 Kenmerken van zingeving 349
10.4 Zingevingsbronnen en domeinen van zingeving 351
10.5 Wat leidt tot het ervaren van zin c.q. zinloosheid? 353
10.6 Zingeving gedurende de levensloop 355
10.7 Hulpverlening bij zinsvragen 357
10.8 De zin van ouder worden 358

11 Oudere ouderen en eeuwelingen 361
11.1 Fysiologische ontwikkeling 362
11.2 Cognitieve ontwikkeling 372
11.3 Ontwikkeling van de persoonlijkheid 378
11.4 Sociale ontwikkeling 380
11.5 Eeuwelingen of centenarians 386
11.6 Idiosyncratische ontwikkeling 391

Bijlage 1 393
Literatuur 395
Register 419