Je hebt hiërarchisch gestructureerde organisaties, met een beperkte bewegingsvrijheid voor de medewerkers. Hun speelveld kun je vergelijken met een vierkant. Een kleine, vierkante arena. De interne afspraken van de vierkante organisatie bieden een houvast. De structuur creëert zekerheid en rust. Voor elke nieuwe uitdaging bedenkt de vierkante organisatie wel een geordend stappenplan, om de risico’s te beperken. Niemand hoeft zich zorgen te maken. Maar hoe langer de organisatie werkt, hoe kleiner het speelveld wordt. Het gevaar op overregulering komt om de hoek loeren.
Aan de andere kant van het organisatiespectrum tref je ronde organisaties aan. Die zijn veeleer chaotisch en weinig gestructureerd. Ze rekenen op improvisatie en oplossingskracht van hun medewerkers, om nieuwe uitdagingen aan te gaan. Het management maakt zich weinig zorgen, want alles komt wel goed. Meestal terecht. Ronde organisaties teren op intuïtie, creativiteit en dynamiek. Ze zijn permanent in beweging. Die kenmerken houden uiteraard grote risico’s in. Besluiteloosheid en het gebrek aan kader kunnen tot zelfdestructie leiden.
De kunst bestaat erin het beste van die organisatiepolen met elkaar te verbinden. Daarover gaat dit boek. Het is een pleidooi voor hybride organisaties of ronde vierkanten. Dit klinkt paradoxaal, maar is dat niet. De hybride organisatie bevindt zich in de beweging tussen een vierkante en een ronde organisatie. Ze combineert structuur met voldoende bewegingsvrijheid voor de medewerkers, om binnen een ruim kader oplossingen te bedenken voor dagelijkse of complexe uitdagingen. De organisatie is robuust en aangepast aan haar omgeving in verandering, omdat ze het beste van twee werelden combineert.
Komen die drie vormen van organisaties ook effectief in onze samenleving voor? Neen. Het zijn dan ook uitersten. De absolute vierkante organisatie draait niet. De absoluut ronde organisatie blijft doelloos cirkels draaien. De perfect hybride organisatie is eveneens een illusie. Wat je wel vindt, zijn varianten.
Je kunt wat in de realiteit bestaat vergelijken met een slinger die van de ene pool naar de andere beweegt. Van vierkant naar rond en weer terug, met in het midden het arsenaal aan hybride mogelijkheden. De meeste organisaties bevinden zich aan de vierkante zijde van het slingervlak. De ene leunt daarbij al dichter bij de pool aan dan de andere. De hybride zone bevindt zich tussenin. Je kunt dus een hybride organisatie aantreffen met meer vierkante elementen, maar ook een andere met veeleer ronde kenmerken.
Wat nodig is, is een nieuwe bril. Dit boek, speciaal voor leiders van verandering, voor beslissers die voelen dat een hybride aanpak nodig is, is het montuur van die nieuwe bril, de glazen kiest u zelf. In tijden van onzekerheid en toenemende gezondheidsklachten op de werkvloer, kan dit boek voor mensen in organisaties soelaas brengen. Want het kan wel degelijk anders. Doelen behalen, afspraken maken en samenwerken zijn één ding. Je daarbij goed voelen en mede-eigenaarschap bewerkstelligen zijn een ander paar mouwen. Het vormt een van de grootste uitdagingen in een sterk veranderende en gepolariseerde maatschappij om schijnbare tegenstellingen te overstijgen. We noemen dat hybridiseren. Dat is de kwaliteit om beweeglijk te kunnen omgaan met polariserend verschil.
Nieuwe generaties werknemers stellen andere eisen. Ze willen een beter evenwicht met hun privéleven. Maar ook technologische en sociale innovatie kunnen bestaande structuren op zijn kop zetten. Hybride organisaties bieden daarop een antwoord.
Dit boek daagt je uit. Om een nieuwe bril op te zetten. Met twee verschillende glazen en dus minstens twee perspectieven. Om duaal en hybride te leren kijken. Na afloop zul je anders naar je organisatie en misschien zelfs naar maatschappelijke fenomenen kijken.
Tegelijk wil het boek geruststellen. Het kán altijd anders. Voor elke organisatorische uitdaging bestaat een oplossing, in essentie een van de drie bewegingen – afronden, vierkanten of hybridiseren. Het komt erop aan samen analyses te maken, moed en lef te tonen en keuzes te maken. De verhalen en praktijkvoorbeelden uit het boek geven jou daarvoor inspiratie. En een heldere bril.
Pascal Van Loo brengt als arbeids- en organisatiepsycholoog 28 jaar praktijk, visie en onderbouw samen. Hij experimenteerde als change manager en -architect met de meest innovatieve vormen in gebeitelde organisaties. Hij was acht jaar professor aan EHSAL en gastprofessor aan onder andere Harvard en Vlerick Business School.
