Uw boek is een zoektocht naar wat vertrouwen is. Gevonden?
Vertrouwen is een veelkoppig monster. Er zijn zoveel definities in omloop over vertrouwen dat er eigenlijk geen goede definitie is. Maar iedereen voelt het begrip vertrouwen wel. In elke relatie speelt vertrouwen een rol. Ik heb zes principes (en 24 aspecten) gedefinieerd die een rol spelen bij vertrouwen: karakter, consistent gedrag, systemen, psychologische veiligheid, instinct & identificatie, competentie & karakter. Missie van het boek is om dat model er eens bij te pakken als je denkt: hé, ik voel me ongemakkelijk bij deze persoon, waarom is dat?
Kloppen de spreekwoorden: vertrouwen komt te voet en gaat te paard, én vertrouwen is goed, controle is beter?
Dat eerste spreekwoord klopt zeker. Vertrouwen moet je vaak verdienen. En dat gaat langzaam. In eerste instantie beoordeel je in 1/10 van een seconde op basis van je instinct of je iemand vertrouwt of niet. Uiteindelijk kun je daar overigens flink naast zitten. Ons brein is wat dat betreft nog weinig geëvolueerd. We vinden mensen die er anders uitzien (bijvoorbeeld iemand met een hanenkam of veel tatoeages in het gezicht) primair nog steeds eng. Het kost vaak tijd om dan vertrouwen te winnen. Het spreekwoord dat controle beter is dan vertrouwen, is pertinent onwaar. Als je controleert, constant medewerkers be- en veroordeelt, is er feitelijk sprake van wantrouwen. Daar gaan medewerkers echt niet beter door werken. Bedrijven waar veel vertrouwen is, presteren significant beter. Bedrijven waar veel psychologische veiligheid heerst, overtreffen hun doelen met 17%.
Als je naar de kabinetsformatie van nu kijkt. Daar is meer wantrouwen dan vertrouwen. Is dat direct de bottleneck?
Als je ziet hoeveel wantrouwen er bij die vier partijen is, kan het gewoon geen succes worden.* Je zag het ook in het laatste kabinet Rutte. Er was geen vertrouwen tussen Rutte en Kaag. Uiteindelijk leidde dat tot een vertrouwenscrisis. Iets kan alleen succesvol zijn als er veerkracht in een relatie zit: elastiek dat rekbaar is. Omtzigt is het totaal niet eens met de intenties van Wilders (een van de aspecten in het 360° model-red.) Ook niet met zijn waarde en normen. Het kan gewoon niet goed gaan als het in de basis zo mis is; als vertrouwen zo broos is. Is de kwaliteit van een relatie niet goed, zal het uiteindelijk verkeerd gaan.
U schrijft ook: er is iets grondig mis met de manier waarop wij werken. Wat is er mis?
Zestig procent van first-time managers faalt binnen achttien maanden, vijftig procent van mid-career managers is overwerkt/ zit tegen een burn-out aan, van elke vrouw die promotie maakt, verlaten er twee de organisatie en zelfs het bedrijfsleven. Het percentage betrokken medewerkers is al jaren bizar laag. Je kun dan echt niet zeggen dat de manier waarop we werken een succes is. We sturen vooral op doelen, KPI’s en omzet. Zelden of nooit op relaties of vertrouwen. Terwijl vertrouwen hét sociaal smeermiddel van organisaties en maatschappij is. Geen vertrouwen hebben, is als een motor zonder olie. Minstens 43 procent van de werknemers gaat weg bij een organisatie omdat het niet botert met de manager. Dat heeft alles met vertrouwen te maken. Vertrouwen is ook lucratief voor organisaties. High trust organisaties doen het volgens een Deloitte-onderzoek tot 400% beter. De boodschap voor leiders in dit boek is: verdiep je eens in wat vertrouwen is. Snap waarom relaties soms stroef lopen. En ga in gesprek om relaties beter te maken. Vertrouwen speelt ook een grote rol bij diversiteit. Snappen hoe vertrouwen werkt, is de onzichtbare sleutel tot sterke werkrelaties en uiteindelijk beter presteren.
U pleit zelfs voor een model van het Bruto Binnenlands Vertrouwen. Wat wilt u daarmee?
We meten alles, behalve vertrouwen. Grote projecten gaan vaak mis omdat er ergens in het proces vertrouwensbreuken ontstaan. Via een hele simpele vragenlijst (gekoppeld aan de 24 aspecten) kun je makkelijk vaststellen waar het mis gaat met vertrouwen. Hoe groot het Bruto Binnenlands Vertrouwen is. En dat dan ook weer snel herstellen als er hiaten zijn.
In uw boek ook de beauty premie versus de beauty penalty…
Ons brein werkt primair zo dat als we iemand er mooi uit vinden zien, we die persoon ook automatisch meer vertrouwen. Maar als die persoon vervolgens niet aan de verwachtingen voldoet, volgt er teleurstelling en frustratie. Dat is nooit goed voor een relatie.
Het is toch geen doen. 24 aspecten, zes principes en dagelijks talloze contacten. Je kunt toch niet steeds dat model erbij pakken? Vertrouw ik iemand wel of niet en waarom?
Dat hoeft ook niet. Veel relaties lopen prima. Niks mee doen. Het model is er vooral voor de momenten dat je niet weet waarom een relatie stroef loopt. Dan pak je het model erbij om te analyseren waar het probleem zit. En dan kun je ook werken aan een oplossing. Ik hoop met dit boek meer zicht te geven op het fenomeen vertrouwen. Vertrouwen een bewustere plek in ons leven geven. Dat is nodig in een maatschappij waarin je steeds meer wantrouwen ziet. Kijk naar Shell, NPO en Volkswagen hoe zij worstelen met het krijgen of terugkrijgen van vertrouwen bij de burgers. En ik voorspel je dat het mis gaat met de vier formerende partijen. Daar ontbreekt elk onderling vertrouwen. Goede relaties zitten namelijk niet in een governance-model. Goede relaties zijn de olie van het motorblok.
*Naschrift redactie: dit interview vond plaats voordat NSC zich terugtrok uit de formatiebesprekingen
