‘Jij bent te lief, Henk Jan. Zeg waar het op staat.’ Niet iedereen die mij kent zal zich kunnen voorstellen dat ik deze feedback onlangs kreeg. Zij kennen mij juist eerder als iemand die zijn scheur opentrekt wanneer hij een andere visie heeft en tot vervelens toe blijft hameren op zijn gelijk. Niet voor niets riep iemand eens in een woede-uitbarsting uit – terecht of onterecht, dat laat ik nu maar even in het midden – ‘Je bent irritant, Henk Jan. Irritant!’ Zit je dan. Te lief omdat ik conflicten uit de weg ga en te irritant omdat ik de discussie juist opzoek. Voer voor een psycholoog.
Waarom doen we wat we doen? Uit welke bron komt ons gedrag en nemen wij onze besluiten? Ik kan smullen van het onderzoeken van deze vragen. De zoektocht naar het niet-zichtbare deel van de bekende ijsberg, de onderstroom. Bij mezelf, maar ook bij anderen. En wel in die volgorde, zo stellen Rob Bertels en Gerlof Schutte in Meesteradviseur (‘Handboek voor duurzame groei in je adviesrol’). Om anderen goed op weg te kunnen helpen, zullen we allereerst aan zelfreflectie moeten doen. Een advies dat overigens niet alleen opgaat voor adviseurs en trainers, maar zeker ook voor leidinggevenden. Of, zoals ik in elke coachingsessie roep: ‘Leiderschap begint bij zelfleiderschap.’
Blij ben ik daarom met de insteek waarvoor Bertels en Schutte kiezen. Natuurlijk reiken zij handvatten aan voor het stellen van goede vragen en het opzoeken van de confrontatie, maar de nadruk ligt op het jezelf beter leren kennen.
Hoe kan ik als consultant bedrijven en organisaties op weg helpen en als trainer en coach leidinggevenden en teams inspireren, wanneer ikzelf geen idee heb wat mijn eigen drijfveren, waarden en overtuigingen zijn? Natuurlijk: kunstjes zijn altijd aan te leren. Jat een paar ideetjes uit een willekeurig managementboek en je komt al een heel eind. Maar van blijvende waarde is het niet. Reden waarom ik vrijwel iedere training begint met het hart van de leider voordat we de praktische kant van de handen induiken. Het een kan niet zonder het ander.
De auteurs lopen diverse bekende en minder bekende modellen bij langs om ons te helpen bij onze zelfreflectie. Zo helpen zij dieper graven aan de hand van onder andere de kernkwadranten van Daniel Offman, de oerstijlen van Bertels (tijger, schaap en antiloop), en het ijsbergmodel van McClelland. Ook de theorie van Daniel Goleman over emotionele intelligentie komt voorbij. ‘Het gaat om je emotionele contact of ‘emotionele nabijheid’; de beleving van je client dat je emotioneel dicht bij hem staat,’ betogen Bertels en Schutte. Het is volgens hen essentieel om als adviseur (en ik voeg hier dus ook leidinggevende aan toe) je contactuele vaardigheden, je sensitiviteit en vooral empathisch vermogen en kwetsbaarheid te tonen. Om dit goed te kunnen, zullen we allereerst onze (belemmerende) ‘beliefs’ moeten kennen. Een aantal veelvoorkomende zijn:
- Ik moet perfect zijn (valkuil: te veel hooi op je vork, krampachtig gedrag).
- Ik moet de beste zijn (valkuil: dominant en bazig zijn).
- Ik moet aardig zijn (valkuil: afhankelijk van de ander worden).
- Ik moet het zelf doen (valkuil: kans op isolement).
- Ik moet in control zijn (valkuil: te sturend en manipulerend).
Kortom: genoeg werk aan de winkel dus. Met onszelf en met de mensen en organisatie waar we als adviseur en leidinggevenden op zoek mogen naar de onderstroom om uiteindelijk beter en effectiever met elkaar te kunnen werken en resultaten te halen.
Over Henk Jan Kamsteeg
Henk Jan Kamsteeg is eigenaar van het trainingsbureau Proistamenos. Hij geeft trainingen en keynotes op het gebied van o.a. dienend leiderschap, inclusief leiderschap en storytelling. Daarnaast is hij auteur van diverse boeken zoals Dienend leiderschap, De kracht van het compliment en Spreken met passie; de kracht van storytelling, Inclusief leiderschap en Op weg naar een vitale organisatie
