Simon van der Veer wil met zijn boek De Vanzelforganisatie geen nieuw managementconcept introduceren, waar organiserend Nederland vervolgens achteraan kan hobbelen. Hij gaat er namelijk vanuit dat er al heel veel vanzelf goed loopt en dat we dat beter als uitgangpunt nemen voor verdere ontwikkeling. Het geeft in ieder geval meer positieve energie dan te beginnen bij de problemen. Hij roept ons op om onbevangen te blijven kijken naar de ontwikkeling van onze organisatie, vanuit de wetenschap dat we allemaal binnen diezelfde organisatie wel ergens in gevangen zitten.
Organisaties zijn volgens Van der Veer levende organismen die bestaan uit mensen met (van)zelfoplossend vermogen. Kunnen we daarop vertrouwen dan loop we onszelf niet vast in de complexiteit van de hedendaagse organisatie. Als adviseur maak je daar deel vanuit. Je kunt niet ‘objectief' van buiten naar die organisatie kijken. Met de poten in de klei de handen vuilmaken. Zelf moeite doen om de realiteit onder ogen te zien, inclusief het eigen aandeel daarin. De onzekerheid tegemoet treden en omgaan met de ambigue karaktertrekken en de complexiteit van de mensenorganisatie. Niet blijven hangen in de minder aantrekkelijke zaken maar er doorheen worstelen. Door te kijken wat vanzelf loopt en wat niet. Waar lopen de mensen warm voor en waar lopen ze tegenaan? Leg de vinger op het gedoe, bespreek het met collega's en vind samen de ‘plek der moeite'.
De levende organisatie ontstaat van binnenuit en van onderaf. Het formele systeem is virtueel, van buiten- en van bovenaf bedacht. Daar zit spanning tussen, dat is normaal. Maar als beide systemen niet in balans zijn, is er werk aan de winkel. Het ontwikkelingsproces dat Van der Veer beschrijft, noemt hij Theory Double U. Om mee de diepte in te gaan en ingesleten patronen aan de kaak te stellen. Deel 1 van het boek zit er dan op.
In een tussenhoofdstuk komt aan bod hoe we pragmatisch aan de slag kunnen gaan met het ontwikkelproces in vier stappen: realiseren, activeren, creëren en uitproberen. Begin bij de dagelijks realiteit en vind onderweg uit wat wel en niet werkt. Dan volgt deel twee met vier verdiepende hoofdstukken over organiseren, leidinggeven, samenwerken en sturen.
De vanzelforganisatie is een heerlijk boek. Simon van der Veer toont ons op een vlotte en toegankelijke manier een groot aantal lenzen waardoor we naar onze organisaties kunnen kijken. Geen nieuwe managementhype om achteraan te hollen, maar invalshoeken die iedereen herkent en kan hanteren. Dat levert een blikverwijding op die keihard noodzakelijk is in de complexe en dynamische samenleving van nu.
Over Nico Jong
Nico Jong is senior adviseur bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
