Het juiste doen als niemand kijkt // ‘Een toetssteen voor je eigen handelen’

De auteur geeft in zijn boek inhoud aan een manier van werken in een organisatie waarbij rekening gehouden wordt met alle betrokkenen, zowel interne als externe betrokkenen, zowel directe als indirecte betrokkenen, zowel personen als niet-personen, en zowel voor de korte als de lange termijn. Deze holistische benadering maakt dat dit boek een leidraad kan zijn voor ieders functioneren. Als iedereen zorgvuldig en respectvol omgaat met de omgeving dan komt het wel goed met de organisaties waarin zij werken en de samenleving waarvan zij deel uitmaken.

Het boek Het juiste doen als niemand kijkt – Lessen uit de ethiek en filosofie voor integer leiderschap van Frank Peters is een pleidooi voor een soort leiderschap dat voortdurend aandacht heeft voor alle betrokkenen. Waar in het neoliberalisme de aandeelhouders vaak als enige betrokkenen bediend werden, heeft de nieuwe leider oog voor alle betrokkenen binnen en buiten de onderneming. Hij presenteert een ‘IntegriteitsFrame’, wat een persoonlijk werkmodel is voor integer leiderschap, en een ‘Stappenplan’ voor een integere bedrijfscultuur. De inhoud van het boek is de uitwerking en onderbouwing van beide modellen.

De structuur van het boek is heel overzichtelijk. Het bestaat uit tien hoofdstukken. Na een inleidend hoofdstuk wordt steeds een ander facet van integer leiderschap in een eigen hoofdstuk beschreven, en het boek wordt afgesloten met twee samenvattingen waarin het Stappenplan voor een integer bedrijfscultuur en het IntegriteitsFrame elk in een eigen samenvatting worden beschreven. Alle hoofdstukken worden afgesloten met een reflectie van steeds een andere Nederlandse denker uit de filosofie of ethiek over het onderwerp uit het betreffende hoofdstuk.

Peters begint het boek met de uiteenzetting van de context van integer leiderschap in de huidige tijd. Na de introductie door Alex Brenninkmeijer, die een voorstudie heeft gedaan waar Peters op voortborduurt, legt Peters de verbinding met de Stakeholder Theory van Edward Freeman. De invulling van het leiderschap op basis van deze theorie wordt in het boek verder concreet uitgewerkt. Peters legt daarbij nadruk op de verschuiving van het onderwerp ‘ethiek in leiderschap’ naar ‘leiderschap in ethiek’. De ambitie die hij bestuurders voorhoudt, is om leiderschap te tonen in ethisch handelen.

De auteur haalt ter illustratie voortdurend actuele voorbeelden aan van organisaties en personen die een bepaald onderdeel van ethisch handelen nadrukkelijk en herkenbaar gebruiken of juist niet gebruiken. Hierbij gebruikt hij zowel Nederlandse als internationale personen en organisaties.

Peters beschrijft de verschillende facetten duidelijk en in een vlotte stijl, en ze nodigen de lezer uit om zichzelf te reflecteren tegen deze facetten. Het is voor mij bij het lezen van dit boek wel steeds een toetssteen geweest voor mijn eigen handelen en dat van mijn omgeving. Daarnaast nodigt het boek uit, door de vele verwijzingen naar andere literatuur en modellen om meer over dit onderwerp te willen lezen. Uitdagend en uitnodigend is het werkmodel, het IntegriteitsFrame in het laatste hoofdstuk. Hierin wordt een praktische handreiking geboden om in verschillende stappen te werken aan leiderschap dat rekening houdt met alle betrokkenen. Voor alle neoliberale leiders kan juist dít hoofdstuk een mooie handleiding zijn om te transformeren naar een leider van het post-neoliberale tijdperk.

Dit boek nodigt uit om als professional een holistische benadering te kiezen voor de te leveren professionele prestatie. Dat blijft wat mij betreft niet beperkt tot de leiders of bestuurders van een organisatie.