Een heel ander boek dan een standaardboek over economische vraagstukken van wereldmarktmechanismen, industriepolitiek en sociale (wan)toestanden dan de meeste publicaties op dit gebied laten zien. Hoewel duidelijke (ook historische) tabellen het betoog goed onderbouwen, legt hoogleraar Pietra Rivoli in haar boek 'Met een T-shirt de wereld rond' vooral de 'focus' op de verhalen en belangen achter deze cijfers en zoekt zij antwoorden op twee belangrijke vragen. Welke effecten in de globalisering zijn nu het gevolg van de door tegenstanders ervan zo vermaledijde marktwerking? En: welke markt- en politieke mechanismen werken nu een goede wereldmarktwerking in de hand en welke niet?
Via Amerikaanse katoenboeren, Chinese 'sweatshops' (eigenlijk: factories), de Amerikaanse retailindustrie en tenslotte de Amerikaans-Afrikaanse dumpmarkt van tweedehands Westerse textiel, schetst dit boek een realistisch en detailbeeld van de globalisering. Het blijkt allemaal veel genuanceerder te zijn dan de beelden die de grote voor- én tegenstanders ervan in hun politieke schermutselingen schetsen. Micromarktwerking in de bedrijfskolom blijkt wereldwijd redelijk goed te werken. In persoonlijke gesprekken met bijvoorbeeld Chinese arbeidsters in de textielfabrieken, zien deze hun eigen werkomstandigheden als grote vooruitgang ten opzichte van de situatie in hun geboortedorpen. Goede (medische) verzekeringen en voorzieningen en een regelmatig hoger loon, maken dat de zogenaamde 'slachtoffers', in termen van de anti-Globalisten, van het wereldwijde kapitalisme hun werk als springplank zien voor verdere loopbaanmogelijkheden, bijvoorbeeld door vervolgopleidingen waardoor hele families en dus de micro-economie in de regio ervan meeprofiteren. Het zijn echter de politieke maatregelen zoals verouderde protectiepolitiek die in 'race to the bottom' van de productieprijs/stuk wereldwijd, misstanden scheppen. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de jarenlange protectielobby van Amerikaanse textiel industrie tegen de productiemacht van China. 'Achterhoedegevechten', zo kenschetst Rivoli dit. Het boek eindigt met twee opmerkelijke uitspraken, dat de anti-Globalisten de industrie scherp moeten helpen houden de arbeidsomstandigheden van hun leveranciers serieus te nemen en dat protectionistische politiek uiteindelijk het onderspit zal delven onder druk van de WTO en de internationale handelsgemeenschap. Wat heeft de Nederlandse manager of directeur aan dit boek? Het is geen handboek met praktische lijstjes en direct aan personeel te roepen 'one liners', zoals 'lean and mean'. Het boek levert wél een uniek inzicht in hoe de wereldhandel echt in haar werk gaat, niet vanuit sociaal perspectief maar ook vanuit micro-economisch perspectief. Want de Aziatische arbeidsters zijn de consumenten van morgen voor onze internationale bedrijven. Het begrijpen wat Chinese werknemers beweegt, is begrijpen wat op termijn ook winst kan genereren in de hele kolom. 'Met een t-shirt de wereld rond' laat overigens ook goed het gevaar zien van wat ik de 'monoculturen in het bedrijfsleven' zou kunnen noemen, een overmatige focus op core business (in dit geval textiel) in plaats van te zoeken naar kerncompetenties. Veel van de protectionistische lobby bestaat uit bedrijven die al generatieslang hetzelfde maken en verkopen. Die tijd is duidelijk voorbij. Men moet meer dan alleen katoen cultiveren, transporteren en verwerken tot kleding. Een les van dit boek voor ieder bedrijf dat maar één ding heel goed en goedkoop is: er zijn altijd anderen die in de 'race tot the bottom' (een idee al van de 18e eeuwse filosoof David Hume), sneller, goedkoper, beter en met meer zijn . . . zo houden we elkaar wereldwijd goed bezig, zullen we maar zeggen. Het boek is een aanrader voor alle managers en professionals die (in)direct met internationale productie, logistiek en handel te maken hebben.
Over Sebastiaan Aghina
Sebastiaan Aghina (filosoof) is programmamanager bij het BlomBerg Instituut. Deze organisatie initieert en organiseert innovatieve conferenties en debatcycli voor én tussen de publieke en private sector.