Volgens Kasparov bevat het schaakspel alle elementen die tezamen het leven vormen. Voorbereiding, beslissen, twijfelen, winnen, verliezen, leren, noem maar op. Andere spelletjes kennen die elementen ook, maar het is de enorme complexiteit van het schaakspel in combinatie met het onuitputtelijke aantal spelmogelijkheden (varianten) dat de gelijkenis legitimeert. Volgens Kasparov wel te verstaan. Vandaar dus de keuze voor de wat hoogmoedige titel Waarom het leven op schaken lijkt, in plaats van het meer logische ‘Waarom schaken op leven lijkt’.
Maar ook hier is de hoogmoed voor de val gekomen, want het resultaat valt in de vergaarbak ‘van alles een beetje’, en daarbinnen weer in de buitencategorie ‘alles voor managers’. Algemene wijsheden worden geïllustreerd aan de hand van persoonlijke schaakervaringen, en vervolgens tot ijzeren wet verheven. ‘Bepaal een strategie en voer die uit.’ Gevolgd door een partij uit eigen praktijk die laat zien wat er gebeurt als iemand tijdens het spel van strategie verandert, onder bijvoorbeeld het mom van aanpassen of kansen grijpen: verlies. ‘Een goede voorbereiding is de hoeksteen van succes.’ Ditmaal als voorbeeld een match van Capablanca die duidelijk moet maken dat transpiratie effectiever is dan inspiratie. En zo passeren bijna alle mogelijke schaakvarianten, op het bord en achter het bord, die, vertaald naar de ‘bedrijfsomgeving’ of meer algemeen het ‘leven’, inderdaad het beoogde beeld oproepen: het leven is net schaken! Net zoals ondernemen net boeren is: je moet eerst zaaien voor je kunt oogsten.
Het lijkt erop dat Kasparov een boek over schaken wilde schrijven, en dan heel specifiek over zijn schaakleven, maar dat de uitgever (of andere adviseur) hem heeft overgehaald om er een universele (lees: toepasbare) saus overheen te gieten. Zodat zijn schaaksuccessen worden gevolgd door een nieuw commercieel succes. Gelukkig ligt die saus er zo dik bovenop dat hij gemakkelijk valt weg te schrapen, en er een smakelijk gerecht overblijft: een boek vol met schaakbespiegelingen, meningen en impressies van de grootmeester zelf. Afgewisseld met korte en rake partijanalyses (in termen van breekpunten) en portretten en ‘professionele’ analyses van collega-grootmeesters (niks geen na-ijver, maar objectieve kwalificaties). Daarmee is het een schaakboek geworden dat over schaken gaat zonder dat het over schaken gaat. Interessant voor zowel schaakliefhebber als leek, niet zozeer vanwege het onderwerp als wel de auteur: Garry Kasparov, misschien wel ’s werelds beste schaker aller tijden.
Over Pierre Pieterse
Pierre Pieterse was tot februari 2022 hoofdredacteur van Managementboek Magazine.
