Jaap Boonstra’s nieuwe boek gaat over Veranderen als samenspel bij complexe veranderprocessen. Samen met Hans Vermaak ontwikkelde hij een spelmodel tijdens het schrijven van Veranderen van maatschappelijke organisaties. Lezers vroegen om een compacte uitwerking van het spelmodel en daarin voorziet dit nieuwe boek.
Een spelaanpak past bij veranderprocessen in een complexe, dynamische context. Spelers verbeelden zich de toekomst, zoeken hun weg in een onzekere omgeving en zetten zich in om de toekomst vorm te geven. Het is een collectief zoekproces waarin spelers samen werken aan organiseren, veranderen en vernieuwen. Onzekerheid en onvoorspelbaarheid worden hanteerbaar in het samenspel met anderen in netwerk verbanden. Spelers met verschillende achtergronden uit verschillende organisaties werken samen op onzeker terrein en wisselen diverse invalshoeken uit hoe hiermee om te gaan. Uitwisseling en betekenisgeving vereisen openheid en een meervoudige kijk op wat er gebeurt tussen organisatie en omgeving. Veranderen is niet de taak van een reorganisatieteam maar juist een adaptieve kwaliteit van velen om hun omgeving samen naar hun hand te zetten. Met een spelaanpak is de informele kant van organisaties goed te doorgronden door inzichtelijk te maken welke cultuurkenmerken er zijn, hoe de interacties tussen spelers verlopen, welke politieke spelletjes gespeeld worden en welke individuele onzekerheden er zijn. De spelaanpak maakt de dialoog mogelijk over hoe het spel gespeeld wordt, wie de echte spelers zijn en welke speelruimte er is.
De linkerkant van het spelmodel van Boonstra gaat over het maken van een context voor de verandering. Als speler begrip krijgen van speelruimte, spelambitie, spelers en spelpatronen. En vanuit begrip van de situatie samen met anderen een veranderaanpak beredeneren en de context creëren om concreet aan het werk te kunnen. De rechterkant is gericht op het genereren van impact om de verandering te realiseren. De verandering krijgt betekenis door veranderstrategieën te kiezen met spelvormen. In de spelbeleving worden weerbarstigheden en resultaten zichtbaar waarmee voortgang geboekt kan worden. De spelers brengen hier de verandering tot leven. Het model is dynamisch en kan gezien worden als een lemniscaat voor doorgaande beweging. De auteur werkt de elementen van het spelmodel uit in elf hoofdstukken met theoretische inzichten en handige concepten.
Veranderen als samenspel is vlot en toegankelijk geschreven, waarbij alle aspecten van complexe veranderingen de revue passeren. De spelmetafoor past goed bij complexe omgevingen en verandervraagstukken. Het enige kritiekpuntje is dat de auteur bij zijn interpretatie van het Cynefin Framework van complexiteitswetenschapper Snowden niet de oorspronkelijke termen hanteert, wat verwarrend is voor kenners van dit model. Verder is het boek een uitstekende handreiking om te leren hoe te veranderen bij complexiteit en dynamiek, waar blauwdrukplannen en vastgetimmerde doelen contraproductief geworden zijn.
Over Nico Jong
Nico Jong is senior adviseur bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
