‘Het spelelement wortelt diep in de mens’, zoveel stond al te lezen in de klassieker Homo Ludens – de spelende mens- van historicus Johan Huizinga, een boek dat dateert uit 1938. Maar waar Huizinga zich onthoudt van psychologische interpretatie doet Boonstra dat juist wel. Niet door als deskundige te beschrijven hoe alles moet, maar door als spelverdeler te stimuleren samen te spelen en samen betekenis te creëren.
In elf hoofdstukken wordt het speelveld uitgelegd. Er komt dus veel voorbij, o.a. de overbekende kleuren van de Caluwé met een klein verschil. De kleur geel is vervangen door diep rood. (machtsspelletjes, competitie, e.d.). Gelukkig gebruikt Boonstra die kleuren alleen in bepaalde gevallen en hangt hij er niet zijn gehele boek aan op.
Het eerste hoofdstuk ‘Speelveld verkennen’ gaat over verkennen wat er gaande is. Boonstra geeft aan dat we vanuit verschillende perspectieven moeten kijken en niet te snel moeten oordelen. Hij stelt de vraag of we de mate van complexiteit van onze organisatie kunnen duiden: is het een overzichtelijk of een complex speelveld?
Wat in het eerste hoofdstuk werd aangeduid als ‘verschillende perspectieven’ wordt in hoofdstuk 2 (De spelers) aangeduid als ‘diversiteit’. Als lezer word je je ervan bewust dat er vele spelers zijn die op jouw organisatieveld rondlopen. Er zijn dus vele waarheden. Die moeten niet weggestopt worden onder het tapijt maar op tafel komen te liggen en bespreekbaar worden gemaakt. Wat zijn de belangen van de verschillende spelers en wat zijn hun (conflicterende) waarden?
We zijn nog maar twee hoofdstukken op weg en je ziet als lezer een lijn ontstaan. Denken vanuit een speelveld, geeft jezelf als leidinggevende of als professional de mogelijkheid je eigen verstand en fantasie te gebruiken. Wie ‘voetbal’ als uitgangspunt neemt, kan daarbij de meest basale vragen bedenken, zoals: welke spelers hebben we aan boord?, wat is onze ambitie?, wat zijn onze spelpatronen, etc. Je komt dan vanzelf bij de elf hoofdstukken van Boonstra terecht.
Veel veranderkundige opvattingen zijn weliswaar niet nieuw, maar zo nu en dan kom je kleine zinnetjes tegen die getuigen van veel inzicht. De aanbeveling: Verlaag het tempo en verhoog de ambitie, is in al zijn eenvoud briljant. Boonstra legt uit dat in de praktijk juist het tegenovergestelde plaatsvindt. Het gevolg laat zich raden: uitgeputte mensen, niet-gerealiseerde doelen en veel excuses. Het vereist dat organisaties en hun mensen keuzes durven maken, lef tonen en hun grenzen aangeven. Wellicht is ook die boodschap niet geheel nieuw, maar wel verfrissend in de huidige tijd van druk, druk, druk.
Wat in veel veranderkunde boeken vaak wordt vergeten, is de rol van de context. Gelukkig komt die in Veranderen als samenspel uitgebreid aan bod.
Sterk is de aanbeveling om macht in te zetten daar waar dat nodig is en op te treden wanneer er sprake is van un-values: ongewenste gedragingen in de organisatie die de opgestelde waarden onder druk zetten.
De kracht van dit boek en deze ‘bigger picture-spelmetafoor’ is dat het ook helder is waarover gereflecteerd kan en moet worden. En dat is best veel. Even stilstaan bij het speelveld is daarom van groot belang. Boonstra spreekt van cognitieve fixatie als die reflectie niet meer plaatsvindt op betekenissen en probleemdefinitie.
Tot slot nog iets over de website. Ik heb nog niet eerder zo’n uitgebreide website gezien bij het uitkomen van een boek. Dit is niet slechts een uithangbord om het boek te promoten. De site is een dermate uitgebreid en diepgaand dat elke lezer er op een of andere manier zijn voordeel mee kan doen. Wat je daar aantreft als lezer is het gehele speelveld en wie op de hyperlinks van een hoofdstuk klikt kan presentaties downloaden, een overzicht krijgen van bijbehorende films en extra oefeningen en praktijkopdrachten. Kortom: bijna een extra boek. Grote klasse van Boonstra om zijn lezers zo veel te bieden. Ik hoop dat de auteur in de toekomst nog wat langer stilstaat bij dit gedachtegoed en een mogelijke vervolg aanvult met praktijkcases zoals in zijn boek Leiders in cultuurverandering.
Veranderen als samenspel is een zeer sterk boek.
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat. Hij is auteur van de boeken Meegaan of dwarsliggen, Werkvormen voor managers en Leidinggeven kun je zelf. Samen met meerdere auteurs schreef hij onder red. van Rob van Es het boek Praktijkboek Veranderdiagnose en samen met Peter van den Boomschreef hij Theatervoorstellingen in organisaties. Naast zijn schrijfactiviteiten is hij spreker en organiseert hij trainingen en seminars over actuele managementthema's.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
