Leen Zevenbergen en Ruud Veltenaar beschrijven in Once Upon A Future uitgebreid hoe we de uitdagingen van de 21e eeuw het hoofd kunnen bieden. Duurzame vooruitgang op weg naar een betere wereld.
De auteurs Leen Zevenbergen en Ruud Veltenaar zijn gepokt en gemazeld als ondernemer, schrijver, technologie-innovator, toekomstdenker en spreker. Die kennis en ervaring hebben ze gebundeld in het boek Once Upon a Future - Kies zelf je koers in de veranderende wereld. Of zoals de auteurs schrijven: ‘Een inspirerende expeditie naar de aandienende toekomst en fascinerende beleving voor iedereen die nieuwsgiering is naar zijn of haar toekomst. Het biedt duidelijkheid over de toekomst en hoop op een betere wereld.'
Die expeditie pakken de auteurs grondig aan. De grootste uitdagingen van de 21e eeuw passeren in 400 pagina's de revue. In korte paragrafen komen alle belangrijke problemen, oorzaken, voorbeelden en oplossingsrichtingen aan de orde. Het begint in hoofdstuk 1 waarin de auteurs de drie grote ontwrichters van deze tijd nauwgezet onder de loep leggen: exponentiele technologie (waaronder kunstmatige intelligentie), duurzaamheid en globalisering. Drie drijvende krachten die wereldwijd alle sectoren, bedrijven en huishoudens raken en die ons onvermijdelijk en onomkeerbaar transformeren naar een volgende fase in onze beschaving.
Door de drie grote ontwrichters neemt de druk in de ‘pressure cooker' ook toe. We worden bedreigd door de problemen die we zelf veroorzaken en alles hangt met alles samen. Zie de wereldwijde discussies over klimaatverandering, duurzaamheid, migratie, gezonde en eerlijke voedselketens en toenemende ongelijkheid tussen rijk en arm. Deze discussies geven goed de noodzaak weer om vaart te maken met alle veranderingen. Veel ondernemingen zijn dan ook al bezig om zich aan te passen aan de nieuwe werkelijkheid zoals Danone, Unilever en de duizenden social enterprises (‘B-corps'). Wat dat betreft is eerder sprake van evolutie dan revolutie.
Daarna volgt in hoofdstuk 2 een beschrijving van alle mega shifts en institutionele transformaties die gaan zorgen voor een algehele reset van ons denken, doen en laten. De auteurs beschrijven de grote veranderingen waarmee we te maken krijgen op het gebied van natuur, consumptie, kapitaal, bezit, werk, technologie, governance en leiderschap. De auteurs verwijzen onder meer naar het rapport Global Risk 2020 van het World Economic Forum. Daarin zijn de tien grootste uitdagingen voor de mensheid opnieuw gedefinieerd. Van die tien zijn er acht ecologisch van aard. Nog nooit waren zo veel uitdagingen gekoppeld aan onze planeet en enige leefomgeving.
De impact van al deze veranderingen op onze systemen en sectoren komt in hoofdstuk 3 aan bod. Wat betekenen al deze megaveranderingen voor de toekomst van ons onderwijs, gezondheidszorg, voedsel- en energievoorziening, mobiliteit, financiële structuren, industrieën en overheid? Hoe ziet ons wonen, werken, reizen en leven er uit over pakweg vijftig jaar? Het levert een verzameling inspirerende en vaak verrassende doorkijkjes naar de toekomst op.
De grote vraag die daarna opdoemt is: hoe pakken we die enorme allesomvattende transformatie aan, op weg naar die betere wereld? Het antwoord komt in hoofdstuk 4 aan bod. Daarin grijpen de auteurs terug op de zeventien Sustainable Development Goals (SDG) van de Verenigde Naties. Die moeten als leidraad gaan dienen voor de transformatie. Verdeeld over tien sociale doelen, vijf ecologische doelen en twee spirituele doelen. Variërend van geen armoede, honger en kindersterfte, tot duurzame steden en gemeenschappen, verantwoorde consumptie, klimaatacties, meer vrede en recht en betere samenwerking tussen arme en rijke landen. Ambitieus zeker, maar realistisch?
De auteurs schetsen daarbij een wereld waarin de mens kantelt van een rationele zelfzuchtige homo economicus naar de waarachtige mens, de homo verus. Een wereld waarin de directe democratie opnieuw wordt uitgevonden (WIJ 0.0), de participatiesamenleving (‘commons') echt van de grond komt, de steeds groter wordende steden ‘smart, social en human' zijn en het huidig kapitalisme wordt ingeruild voor sociaal kapitalisme, de enige vorm waarbinnen het kapitalisme kan blijven voortbestaan, en waarin welzijn voorop staat. De auteurs laten regelmatig hun politieke visie horen. Zo keuren ze de politiek van het midden ten zeerste af, ‘omdat die valselijk wordt voorgesteld als het enige alternatief voor het rechtspopulisme'.
De auteurs schetsen in hoofdstuk 5 vier mogelijke scenario's die ons leven, ons werk en onze dromen veranderen. Achtereenvolgens passeren een pessimistisch, realistisch en optimistisch scenario de revue. Het hoofdstuk wordt afgesloten met Expedition 21, het model van de auteurs voor een betere wereld. Gebaseerd op het inzicht dat oneindige groei niet mogelijk is, simpelweg omdat onze aardse bronnen wel eindig zijn. Het draait niet om het Bruto Nationaal Product (BNP) maar om het Bruto Nationaal Geluk (BNG). Om de problemen op te lossen, moeten we in radicale afhankelijkheid, continenten overstijgend te werk gaan. Van geopolitiek naar een biosfeerpolitiek. Daarbij hebben de auteurs een vooruitziende blik als ze schrijven: ‘globalisering wordt sterk afgeremd, want het menselijk verkeer en migratie over alle continenten hebben gezorgd voor immense uitbraken van epidemieën.'
Een betere toekomst begint bij je zelf. Dat is de kernboodschap van het afsluitende hoofdstuk 6 ‘What about you?'. Blijf je in ‘winterslaap' of ben je wakker en de je mee, zo vragen de auteurs zich af. Om je te helpen krijg je een heel scala aan maatregelen aangereikt om de wereld te verbeteren, waarmee je vandaag al zou kunnen beginnen: eet anders, gooi minder weg, vlieg minder, rij in kleinere auto's, stap over op deel- en elektrisch vervoer en wek zelf en samen je energie op. Van de gevestigde orde verwachten de auteurs niet veel. Die zijn niet in staat de problemen het hoofd te bieden. De hoop is gevestigd op wat de auteurs de ‘cultural creatives' noemen. De grote groep mensen die beseffen dat ons het water aan de lippen staat en bereid zijn tot verandering. Wereldwijd gaat het een relatief jonge groep van zo'n 700 miljoen mensen. Die moeten de kar gaan trekken.
De auteurs hebben gekozen voor een holistische benadering, want zo schrijven ze, alleen zo'n allesomvattende benadering helpt ons verder op weg naar duurzame vooruitgang en een betere wereld. Het boek geeft een compleet overzicht waarin alle problemen, uitdagingen en oplossingen in samenhang worden beschreven. Met continue de dringende oproep om nú in beweging te komen. Het boek bundelt daardoor een brede waaier aan onderwerpen, ervaringen, meningen, feiten en voorbeelden. Soms globaal, soms in detail. De kracht van het boek is ook meteen zijn zwakte. Het is veel wat er aan bod komt. De vloek van kennis speelt hier ongetwijfeld een rol. Door de omvang van het boek, de uitgebreidheid en gedetailleerdheid van onderwerpen en de toch ook wel herhalende boodschap, valt het niet altijd mee om de aandacht er bij te houden. Less was misschien wel more geweest. Once Upon a Future lijkt daardoor eerder geschikt voor denkers dan voor doeners.
Once Upon a Future is bedoeld als ‘call to action'. Een handboek om in beweging te komen. Daar kunnen we gezien de wereldwijde crisis waar we middenin zitten niet snel genoeg mee beginnen. Of zoals Mahatma Ghandi het ooit treffend zei: ‘Wees zelf de verandering die je in de wereld wilt zien.'
Over Sjors van Leeuwen
Sjors van Leeuwen (Indora Managementadvies) is adviseur, auteur en spreker op het gebied van klantgericht ondernemen, strategie en marketing. Door zijn ervaring is hij goed thuis in vele strategische vraagstukken en het toenemend belang van de ‘de klant’ als onderscheidende factor. Sjors schreef o.a. Wendbare strategie op één A4, Zorgmarketing in de praktijk en CRM in de praktijk.
