Jongeren begrijpen en begeleiden in een complexe wereld

De levensfase tussen 10 en 25 jaar is fundamenteel anders dan vroeger. Yvonne van Sark toont in haar werk hoe het puberbrein zich ontwikkelt, terwijl de druk op jongeren alleen maar toeneemt. Van studieschulden tot klimaatangst, van sociale media tot arbeidsmarkt: deze generatie navigeert door uitdagingen die hun ouders nooit kenden.

Tegelijkertijd zien we ook een generatie met enorm potentieel. Jongeren die niet alleen kritisch denken, maar ook daadwerkelijk willen bijdragen aan een betere wereld. Die niet bang zijn voor persoonlijke ontwikkeling en die juist zoeken naar betekenis in hun werk en leven. Dit maakt effectieve begeleiding crucialer dan ooit.

De ontwikkeling van het jonge brein

Het brein van jongeren ondergaat ingrijpende veranderingen. De prefrontale cortex, verantwoordelijk voor planning en impulscontrole, is pas rond het 25e levensjaar volledig ontwikkeld. Dit verklaart waarom jongeren soms impulsief lijken of moeite hebben met langetermijnplanning. De mentormindset legt uit hoe je deze neurologische realiteit kunt gebruiken om jongeren beter te begeleiden.

Maar er speelt meer. Waar vroeger een spelgerichte kindertijd de norm was, groeien jongeren nu op in een schermgerichte wereld. Deze fundamentele verschuiving heeft verstrekkende gevolgen voor hun ontwikkeling, concentratie en mentale gezondheid.

De mentale gezondheidscrisis

De cijfers liegen er niet om: ongeveer een kwart van de werkende jongeren ervaart serieuze burn-outklachten. Bij meisjes zijn angstgevoelens en depressie spectaculair toegenomen sinds de komst van de smartphone. Jaarlijks sterven tussen de 120 en 140 mensen onder de 25 jaar aan zelfdoding.

Deze alarmerende ontwikkeling vraagt om meer dan oppervlakkige oplossingen. Het vraagt om diepgaand begrip van wat jongeren doorleven en hoe verschillende factoren – van sociale media tot prestatiedruk – samenkomen in een perfecte storm.

Sociale media en schermtijd

Geen enkel gesprek over jongeren is compleet zonder aandacht voor de digitale wereld. Meisjes zijn extra kwetsbaar voor sociale vergelijking op platforms als Instagram, terwijl jongens risico lopen op vereenzaming door excessief gamen. Beide patronen kunnen leiden tot ernstige mentale problemen.

Toch is het verhaal genuanceerder dan 'smartphones zijn slecht'. Slimmer dan je smartphone biedt praktische handvatten om tot een gezonde balans te komen, waarbij jongeren leren omgaan met de digitale realiteit waarin ze nu eenmaal leven.

Werk, carrière en nieuwe start

De arbeidsmarkt verwelkomt jongeren op een manier die paradoxaal is. Enerzijds is er enorme vraag naar jong talent, anderzijds stuiten starters op werkplekken die niet altijd begrepen worden. Ze willen niet alleen presteren, maar ook betekenisvol werk doen. Ze zoeken constructieve feedback, niet alleen complimentjes.

Het stereotype van de 'luie millennial' blijkt wetenschappelijk niet houdbaar. Integendeel: veel jongeren willen té graag presteren en raken juist daardoor overbelast. Ze hebben geen pampercultuur nodig, maar wel een leercultuur waarin fouten maken mag en waar ruimte is voor ontwikkeling.

Financiële problemen en schulden

Eén op de vijf jongeren heeft te maken met ernstige betalingsproblemen. Studieschulden stapelen zich op, terwijl de huizenmarkt praktisch onbereikbaar is. Minderjarigen kochten in 2023 meer dan 600.000 keer iets met 'koop-nu-betaal-later' constructies. Deze combinatie van factoren zorgt voor enorme financiële stress op jonge leeftijd.

Financiële opvoeding blijkt belangrijker dan ooit. Als jongeren al vroeg begrijpen wat geld voor ze kan doen en welke valkuilen ze moeten vermijden, verandert dat hun toekomstperspectief fundamenteel.

Mindfulness en veerkracht

David Dewulf heeft als arts en autoriteit op het gebied van mindfulness jarenlang gewerkt aan toegankelijke training voor jongeren. Hij begrijpt dat hun leefwereld en uitdagingen specifieke aandacht vragen. Mindfulness is geen wondermiddel, maar kan wel een krachtige manier zijn om met stress en onzekerheid om te gaan.

Veerkracht ontwikkelen vraagt om meer dan alleen technieken. Het gaat om leren wie je bent, waar je goed in bent en wat jij wilt. Om te leren omgaan met tegenslagen zonder er onderdoor te gaan. Om te ontdekken dat falen onderdeel is van groei.

Toekomst en duurzaamheid

Deze generatie groeit op met klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en sociale ongelijkheid als dagelijkse realiteit. Dat maakt iets met je wereldbeeld. Veertig tot vijfenveertig procent van de Belgische jongeren voelt zich niet goed, met de hoogste suïcidecijfers van Europa als dramatisch dieptepunt.

Toch is deze generatie ook hoopvol. Ze zijn niet cynisch, maar willen actief bijdragen aan oplossingen. Duurzaamheid en rechtvaardigheid zijn voor hen belangrijker dan geld of macht. Ze vragen om een andere aanpak: minder top-down beslissingen, meer echte participatie.

De weg vooruit

Jongeren begeleiden vraagt om een fundamentele verschuiving in hoe we naar hen kijken. Niet als probleem dat opgelost moet worden, maar als mensen in ontwikkeling met unieke krachten. Ze hebben geen perfecte begeleiders nodig, maar wel volwassenen die nieuwsgierig blijven, tijd maken voor echte gesprekken en durven erkennen dat ook zij niet alle antwoorden hebben.

De verschillen tussen jongeren onderling zijn vaak groter dan de verschillen tussen generaties. Stereotypen als 'de patatgeneratie' of 'luie millennials' helpen niet. Wat wel helpt: aandacht, interesse en het geloof dat deze generatie onze toekomst niet alleen verdient, maar ook kan vormgeven. Want dat kunnen ze – als we ze de ruimte geven.