OR en financieel management I
Colofon IV
Voorwoord 11
1. Medezeggenschap betekent meedoen 13
1.1 Medezeggenschap: de bedoeling 14
1.2 Participatie of medezeggenschap? 15
1.2.1 Formeel en informeel 17
1.2.2 Mate van betrokkenheid 17
1.3 Rijnlands of Angelsaksisch? 18
1.3.1 Poldermodel 19
1.3.2 Ethiek 19
1.4 Medezeggenschap 20
1.4.1 Meer bevoegdheden en verantwoordelijkheden? 21
1.4.2 Leveren van toegevoegde waarde 21
1.5 (Corporate) governance 23
1.6 De Wet op de ondernemingsraden (WOR) 26
1.6.1 De basiselementen van de WOR 26
1.6.2 Wat is de taakopvatting van de ondernemingsraad? 28
1.6.3 Betrokkenheid bij strategie en financieel beleid 30
1.7 De financiële commissie 31
Samenvatting 31
2. De taal van zakendoen 33
2.1 Het vakgebied 34
2.2 Financiële beroepen 35
2.2.1 Functies 36
2.2.2 Het vakjargon 36
2.3 Overzicht vakgebieden financieel management 38
2.3.1 Financieel management (finance & accounting) 38
2.3.2 Financiering (finance) 39
2.3.3 Verslaglegging en verslageving (accounting) 42
2.3.4 Aanpalende disciplines 43
2.4 Zo veel gebruikers, zoveel wensen 44
2.5 En de ondernemingsraad? 45
Samenvatting 46
3. Terug naar de basis 47
3.1 De historie 47
3.2 De (financiële) administratie 50
3.2.1 Enkel en dubbel boekhouden 51
3.2.2 Dubbele boekhouding 52
3.2.3 Debet en credit 52
3.2.4 De inventaris opmaken 54
3.3. De boekhoudkundige cyclus 56
3.3.1 Boekhoudcyclus v.s. begrotingscyclus 56
3.3.2 Automatisering 56
3.3.3 Het 8-stappenproces 57
3.4 En de ondernemingsraad? 71
Samenvatting 72
4. De jaarverslaglegging 75
4.1 De accountant 76
4.1.1 Het ontstaan van een beroep 76
4.1.2 De controleurs 78
4.1.3 De controle 80
4.2 De wetgeving 83
4.2.1 Het belang van externe verslaglegging 83
4.2.2 Historie van de wet 84
4.2.3 Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving 86
4.2.4 Het internationaal perspectief 87
4.2.5 Het jaarrapport 88
4.2.6 Maatschappelijke aanvaardbare normen 91
4.3 De drie financiële overzichten 92
4.3.1 Doelstelling van een balans 94
4.3.2 De winst-en-verliesrekening 106
4.3.3 Het kasstroomoverzicht 113
4.4 Kengetallen (ratio’s) 122
4.5 En de ondernemingsraad? 123
Samenvatting 124
5. De (strategische) beleidscyclus 127
5.1 Wat zijn organisaties? 127
5.1.1 Producten, diensten en handel 129
5.1.2 Van missie en visie tot mission statement 131
5.1.3 Van strategie naar beleid 133
5.2 Besluitvormingsniveaus 135
5.2.1 Strategisch niveau 136
5.2.2 Tactisch niveau 136
5.2.3 Operationeel niveau 137
5.3 Strategische beleidsvorming 137
5.4 De twee (financiële) cycli 139
5.4.1 Strategisch plan en beleidsplannen 142
5.4.2 Kaderbrief, begrotingsbrief en -instructie 143
5.4.3 Jaarplan en budget 144
5.4.4 Periodieke rapportages 145
5.4.5 Begroting, budget en prognose 147
5.4.6 Financiële verslaglegging 150
5.5 De waarde kringloop 151
5.6 En de ondernemingsraad? 153
Samenvatting 154
6. Het monitoren van de organisatie 155
6.1 Kengetallen 155
6.1.1 Een definitie 156
6.1.2 De vorm 156
6.1.3 Het nut van kengetallen 157
6.1.4 De nuance 157
6.1.5 Het gebruik van kengetallen 158
6.1.6 Het analyseren met kengetallen 159
6.2 (Kritieke) Prestatie-Indicatoren (KPI’s) 160
6.2.1 Kritieke succesfactor (KSF, key succes factor) 161
6.2.2 Kritieke prestatie-indicatie (KPI, key performance indicator) 161
6.2.3 Prestatie-indicator (PI) 161
6.2.4 Kritieke risicoindicator (KRI, key risk indicator) 161
6.3 Van strategie naar meten 161
6.3.1 Balanced Scorecard (BSC) en strategiekaart 162
6.3.2 KPI-register 166
6.4 Budget en werkelijkheid 168
6.5 Hard en Soft controls 169
6.5.1 Vijf dimensies van soft controls 170
6.6 KPI-volwassenheid en dashboards 172
6.7 En de ondernemingsraad? 174
Samenvatting 175
7. Financiering 177
7.1 Bepalen financieringsbehoefte 178
7.1.1 De liquiditeitsbegroting 179
7.1.2 De liquiditeitsbegroting en kasstroomoverzicht 181
7.1.3 De te nemen maatregelen 184
7.2 Vormen financiering en financiers 185
7.2.1 Alternatieve financiering 186
7.2.2 Eigen vermogen en zelffinanciering 187
7.2.3 Hybride lening 188
7.2.4 Obligaties 188
7.2.5 Banklening 189
7.2.6 Debetstand (rood staan) 189
7.2.7 Factoring 190
7.2.8 Activafinanciering 190
7.2.9 Leasing 190
7.2.10 Crowdfunding 192
7.2.11 Kredietunie 193
7.2.12 Pin financiering 193
7.2.13 Peer-to-Peer financiering 193
7.2.14 Cryptovaluta 193
7.2.15 Business Angel 194
7.2.16 Venture capitalist 195
7.2.17 Private equity 195
7.2.18 Subsidies 196
7.2.19 Stapelfinanciering 196
7.3 Ontwikkelingsfase van een bedrijf 196
7.4 Rendement en risico 199
7.4.1 Risico en rendement 200
7.4.2 Vergelijking aandelen en schuldfinanciering 203
7.5 Relevante financieringsratio’s 204
7.6 Financiering en financiële rapportage 205
7.7 Faillissement en WHOA 206
7.8 En de ondernemingsraad? 208
Samenvatting 209
8. Duurzaamheid 211
8.1 Mondiaal, Europees en Nederlands beleid 212
8.1.1 Duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG) 212
8.1.2 Impact EU Green Deal 213
8.1.3 En de rol van de ondernemingsraad 216
8.2 Maatschappelijk verantwoord onderneming (MVO) 216
8.3 Duurzaamheid en circulariteit 218
8.3.1 Circulaire economie en operationele uitwerking 218
8.3.2 Heroverweging verdienmodel 221
8.3.3 Financiering van het circulaire verdienmodel 222
8.3.4 Bouwen van coalities 223
8.4 Duurzame inzetbaarheid van medewerkers 225
8.4.1 Transformatie functie werknemers? 225
8.5 Verankeren van duurzaamheid in strategie en beleid 227
8.6 En de ondernemingsraad? 229
Samenvatting 234
9. De businesscase 237
9.1 Het wat en waarom van een businesscase? 237
9.2 Aandachtspunten 239
9.3 Opbouw van een businesscase 240
9.3.1 Het businessplan 241
9.3.2 De businesscase 242
9.3.3 De opbouw van de businesscase 243
9.4 Kosten en baten 244
9.4.1 Verkeerd woordgebruik 244
9.4.2 Inzicht in de kosten 245
9.4.3 Inzicht in de baten 247
9.4.4 HRM en baten 248
9.4.5 Batenmanagement 252
9.5 Investeringsanalyse 253
9.5.1 Renteberekeningen 254
9.5.2 Return on Investment (ROI) 255
9.5.3 Terugverdientijd (TVT of payback period, PP) 256
9.5.4 Netto contante waarde (NCW, oftewel: net present value, NPV) 260
9.5.5 Interne rentabiliteit (Internal Rate of Return, IRR) 268
9.6 En de ondernemingsraad? 270
Samenvatting 270
10. Opbrengsten, kosten en kostprijzen 273
10.1 Kosten en opbrengsten 273
10.1.1 Opbrengsten 273
10.1.2 Kosten (expenses) 274
10.2 Kostprijzen 276
10.2.1 Directe en indirecte kosten 276
10.2.2 Vaste en variabele kosten 278
10.2.3 Waarom kostprijs berekenen? 279
10.2.4 Integrale kostprijs 279
10.2.5 Activity-based-costing (ABC-costing) 280
10.2.6. Analyse 281
10.3 En de ondernemingsraad? 281
Samenvatting 282
Literatuur 283
Bijlage I: Voorbeeld instellingsbesluit financiële commissie 285
Bijlage II: Werkplan financiële commissie 287
Bijlage III: NCW-tabellen 289
Bijlage IV: KPI’s per balanced scorecard perspectief 291
Bijlage V: Belangrijke kengetallen 297
Bijlage VI: Nederlands-Engelse begrippenlijst 313
Over de auteurs 323
