Civiel schadeverhaal via het strafproces
Een verkenning van de rechtspraktijk en regelgeving betreffende de voeging benadeelde partij
Paperback Nederlands 2016 1e druk 9789462902749Samenvatting
Deze studie brengt de huidige praktijk van het civiele schadeverhaal via het strafproces in kaart. Geconstateerd wordt dat er regionale verschillen bestaan in de wijze van voorbereiding. Ook is sprake van uiteenlopende opvattingen over de plaats en betekenis van civiel schadeverhaal onder leden van het Openbaar Ministerie en strafrechters, met daaraan verbonden verschil in afhandeling. Vanuit Slachtofferhulp Nederland en de advocatuur wordt aangegeven dat onvoldoende inzicht kan worden verkregen in de door leden van het Openbaar Ministerie en rechters gemaakte afwegingen, hetgeen tot onbegrip leidt bij slachtoffers. Niettemin is het aantal vorderingen dat (gedeeltelijk) ontvankelijk wordt verklaard en toegewezen de afgelopen jaren toegenomen. Aard en omvang van de schade hoeven geen onoverkomelijke problemen op te leveren, mits de vordering zorgvuldig is onderbouwd. Het civiele schadeverhaal lijkt zich dan ook een vaste plek te hebben verworven binnen de strafprocedure. Tegelijkertijd wordt geconstateerd dat het civiele schadeverhaal (blijvende) spanning oproept voor het behoud van het gewaarborgde strafproces.
Het onderzoek bevat aanbevelingen om gesignaleerde problemen op te lossen. Sommige zijn vanuit de praktijk aangedragen, andere volgen uit een rechtstheoretische verkenning van vier rechtsfiguren (de schadestaatprocedure, de voorzittersbeschikking, de ontneming wederrechtelijk verkregen voordeel en tarifering). Bezien is of, en in hoeverre toepassing van deze rechtsfiguren zou kunnen bijdragen aan het bevorderen van het civiele schadeverhaal via het strafproces. Daarmee biedt dit onderzoek niet alleen inzicht in de huidige voegingspraktijk, maar geeft het ook handvatten voor toekomstige verbetering daarvan.
Specificaties
Lezersrecensies
Inhoudsopgave
Afkortingen 15
1 Achtergrond en opbouw van het onderzoek 17
1.1 Inleiding 17
1.2 Onderzoeksvraag en deelvragen 20
1.3 Maatschappelijke relevantie van het onderzoek 20
1.4 Terminologie 22
1.5 Leeswijzer 23
2 Methodologische verantwoording 25
2.1 Triangulatie van onderzoeksmethoden 25
2.2 Fasen van het onderzoek 25
2.2.1 Vier fasen 25
2.2.2 Fase 1: Verkenning van het voortraject 26
2.2.3 Fase 2: Trendgegevens en dossieronderzoek 27
2.2.3.1 Trendgegevens en dossieronderzoek 27
2.2.3.2 Categorie ‘Reguliere strafzaken’ 28
2.2.3.3 Delictsgroepen 29
2.2.3.4 Meervoudige kamer 29
2.2.3.5 Selectie van (zes) arrondissementen 30
2.2.3.6 Steekproef 30
2.2.3.7 Variabelenlijst 31
2.2.3.8 Database: koppeling met RAC-min en CJIB 32
2.2.3.9 Database in SPSS 32
2.2.3.10 Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid 33
2.2.3.11 Analyse 33
2.2.4 Fase 3: Verkenning van de zittingspraktijk 34
2.2.5 Fase 4: Desk study 36
2.3 Betrouwbaarheid en validiteit 36
2.4 Afsluiting 37
3 Regelgeving en interpretatie betreffende civiel schadeverhaal via het strafproces en trendgegevens 39
3.1 Inleiding 39
3.2 Trendgegevens 39
3.2.1 Aggregatie van delictscategorieën 42
3.2.2 Trendgegevens van delictscategorieën 43
3.2.3 Conclusies op basis van trendgegevens 46
3.3 Perspectief 2016 46
3.4 Voegingsgerechtigden 48
3.4.1 Kring van voegingsgerechtigden 48
3.4.2 Voeging door rechtspersonen 49
3.5 Moment van voeging 50
3.6 Bevoegdheid tot splitsing van de vordering 53
3.7 Rechtsbijstand 53
3.8 De vervolgingsbeslissing in het licht van de voeging 55
3.9 Voeging ad informandum 56
3.10 Ontvankelijkheid 56
3.10.1 Vooruitblikken op artikel 6:162 BW 56
3.10.2 Artikel 361 lid 2 Sv: veroordeling en schade 58
3.10.3 Artikel 361 lid 3 Sv: geen onevenredige belasting 60
3.10.4 Het ontvankelijkheidscriterium in het licht van artikel 6 EVRM 62
3.11 Inhoudelijk oordeel over vordering 65
3.11.1 Vereisten van de onrechtmatige daad 65
3.11.2 Grondslagvereiste 65
3.11.3 Causaliteit 66
3.11.4 Stelplicht 69
3.12 Complicaties met betrekking tot de vordering 72
3.12.1 Algemene opmerkingen 72
3.12.2 Complicaties en oplossingen vanwege de aard van de schade 72
3.12.2.1 Vergoeding voor immateriële schade bij geestelijk letsel 72
3.12.2.2 Verbijzondering: letselschade 77
3.12.2.3 Verbijzondering: verplaatste schade 78
3.12.3 Tarifering 80
3.12.4 Eigen schuld 82
3.12.5 Verrekening uitkering Schadefonds Geweldsmisdrijven 82
3.13 Gebruik aanhoudingsbevoegdheid 84
3.14 Motivering 86
3.15 Schadevergoedingsmaatregel 88
3.16 Wettelijke rente 91
3.17 (Proces)kosten 91
3.18 Hoger beroep en cassatie 93
3.19 Voorschotregeling 94
3.20 Executie 94
3.21 Uitleiding 95
4 De voorbereiding van het civiele schadeverhaal 97
4.1 Inleiding 97
4.2 Beleidskader 2008-2014 98
4.3 Voorbereiding van de voeging benadeelde partij in het kort 102
4.4 Aandachtspunten in het voortraject van de voeging benadeelde partij 104
4.4.1 Vooraf 104
4.4.2 Actieve wederkerigheid 106
4.4.3 Veranderende werkprocessen: risico op ‘vergeten slachtoffers’ 106
4.4.4 Zorg en bijval ter zake van digitalisering 109
4.4.5 Het voegingscriterium en het belang van vroegtijdige controle door SHN 113
4.4.6 Het managen van verwachtingen van het slachtoffer 114
4.4.7 Enige opmerkingen over de (onderbouwing door de) advocatuur 118
4.4.8 Aandachtspunten binnen de ketensamenwerking 119
4.4.9 Gebrek aan eigenaarschap en expertise 121
4.5 Afronding 121
5 Uitkomsten van het dossieronderzoek 123
5.1 Leeswijzer 123
5.2 Keuze van het design 123
5.2.1 Verantwoording 123
5.2.2 Dossierfeiten 124
5.2.3 Filter: delictsgroep 125
5.2.4 Filter: ontvankelijkheid 125
5.2.5 Registraties 125
5.2.6 Power 126
5.2.6.1 Achtergrondvariabele: arrondissementen 126
5.2.6.2 Achtergrondvariabele: delictsgroepen 126
5.2.6.3 Strata: ontvankelijkheid 127
5.3 Inhoudelijke beoordeling vordering benadeelde partij 127
5.3.1 Extract van bevindingen 127
5.3.2 Proces van analyse 128
5.3.3 Bivariate analyse 128
5.3.4 Multivariate analyse 133
5.3.5 Resultaten multivariate analyse 134
5.4 Analyse in detail 135
5.4.1 Benadeelde partij 135
5.4.2 Vertegenwoordiging van de benadeelde partij 136
5.4.3 Benadeelde partij tijdens de zitting 136
5.4.4 Voegingsformulier 137
5.4.5 Vordering van materiële en/of immateriële schade door benadeelde partij 139
5.4.6 Aantal materiële schadeposten 139
5.4.7 Soort materiële schadeposten 140
5.4.8 Hoogte van de vordering (materiële schade) 141
5.4.9 Onderbouwing van de vordering (materiële schade) 141
5.4.10 Grondslagen voor de vordering tot vergoeding van immateriële schade 142
5.4.11 Hoogte van de vordering (immateriële schade) 142
5.4.12 Onderbouwing van de vordering (immateriële schade) 142
5.4.13 Combinaties van vorderingen 143
5.4.14 Vordering wettelijke rente 143
5.4.15 Dadergegevens 144
5.4.16 Dader ter zitting 144
5.4.17 Advies van het Openbaar Ministerie 145
5.4.18 Verweer van de zijde van de verdediging 148
5.4.19 Enkel- of meervoudige veroordeling 149
5.4.20 Schattingsbevoegdheid 150
5.4.21 Eigen schuld 150
5.4.22 Voorschot 150
5.4.23 Schadevergoedingsmaatregel 150
5.5 CJIB-gegevens inzake toekenning en verhaal 151
6 De strafrechtspleging aan het woord: aandachtspunten en oplossingsrichtingen 153
6.1 Inleiding 153
6.2 Methode 154
6.2.1 De respondenten 154
6.2.2 Vragenlijsten 154
6.2.3 Uitvoering interviews 155
6.2.4 Verwerking data met hulp van NVivo 155
6.3 Volgorde beschrijving van bevindingen 155
6.4 Bevindingen op grond van de vraaggesprekken 156
6.4.1 Opvattingen als factor 156
6.4.1.1 De bijzondere aard van de vordering benadeelde partij 156
6.4.1.2 Actoren over actoren 158
6.4.2 Feiten 162
6.4.2.1 Aantal vorderingen 162
6.4.2.2 Voegingen ter zitting ingediend 163
6.4.2.3 Rechtsbijstand 164
6.4.2.4 Aanwezigheid benadeelde partij ter zitting 164
6.4.3 De voorbereidingsfase 165
6.4.4 De behandeling ter zitting 168
6.4.5 De (ontvankelijkheid)beslissing 170
6.4.5.1 Kennelijke niet-ontvankelijkheid 170
6.4.5.2 Effect nieuw criterium, factoren die beslissing beïnvloeden, en andere invloeden 170
6.4.6 Over de uitspraak 176
6.4.7 Oplegging schadevergoedingsmaatregel 177
6.4.8 Kennisniveau civiel schadeverhaal binnen eigen beroepsgroep 178
6.4.9 Wettelijke rente 179
6.4.10 Vermeerderen of verminderen vordering en aanvullende stukken 179
6.4.11 Ad informandum voeging 180
6.4.12 Horen getuigen/deskundigen 180
6.4.13 Uitkering Schadefonds Geweldsmisdrijven 181
6.4.14 Executie door CJIB 181
6.4.15 Memorabele zaak 182
6.4.16 De casus 183
6.5 Knelpunten en oplossingsrichtingen 189
6.6 Samenvatting en afronding 192
7 Een verkenning van enkele rechtsfiguren ten behoeve van de verbetering van het civiele schadeverhaal 199
7.1 Inleiding 199
7.2 Beperkingen van de verkenning van oplossingsrichtingen 202
7.3 Relatie tot in eerdere hoofdstukken gesignaleerde belemmeringen 202
7.4 Vier rechtsfiguren 204
7.5 Vier basisposities 206
7.6 Toetsingsmaatstaven 209
7.7 De wijze van toetsing 212
7.8 De schadestaatprocedure van artikel 612 Rv 213
7.8.1 Achtergrond en ratio 213
7.8.2 Huidige toepassing in de praktijk 215
7.8.3 Het gebruik van de figuur in het kader van het civiele schadeverhaal via het strafproces 216
7.8.4 Toetsing aan de acht maatstaven 216
7.8.5 Samenvatting: Tabel Schadestaatprocedure ex artikel 612 Rv 220
7.8.6 Overige opmerkingen 220
7.9 De bevoegdheid tot aanhouding ex artikel 258 lid 2 Sv 221
7.9.1 Achtergrond en ratio 221
7.9.2 Huidige toepassing in de praktijk 225
7.9.3 Het gebruik van de figuur in het kader van het civiele schadeverhaal via het strafproces 225
7.9.4 Toetsing aan de acht maatstaven 226
7.9.5 Samenvatting: Tabel Voorzittersbeschikking ex artikel 258 lid 2 Sv 230
7.9.6 Overige opmerkingen 230
7.10 Het tweefasenproces 232
7.10.1 Achtergrond 232
7.10.2 Ratio van een tweefasenproces: de ontnemingsprocedure ter inspiratie 233
7.10.3 Dwingendrechtelijk voorgeschreven tweefasenproces 234
7.10.3.1 Analoge toepassing van de argumentatie ter zake de ontnemingsprocedure 235
7.10.3.2 Varianten van een dwingendrechtelijk tweefasenproces 236
7.10.3.3 Mogelijke vormgeving 237
7.10.4 Toetsing aan de acht maatstaven 245
7.10.4.1 Samenvatting: Tabel dwingendrechtelijk tweefasenproces 252
7.10.4.2 Van dwingendrechtelijk naar facultatief 253
7.10.5 Een verkenning van een facultatief tweefasenproces 254
7.10.5.1 Ratio van een facultatief tweefasenproces 254
7.10.5.2 Facultatief door middel van een tussenvonnis 254
7.10.5.3 Facultatief tweefasenproces na wetswijziging 255
7.10.6 Een analyse van een facultatief tweefasenproces 257
7.10.7 Afsluitende opmerkingen 260
7.11 Tarifering van schadevergoeding 261
7.11.1 Achtergrond en ratio 261
7.11.2 Huidige toepassing in de praktijk 262
7.11.3 Toetsing aan de acht maatstaven 262
7.11.4 Samenvatting: Tabel tarifering 264
7.11.5 Overige opmerkingen 264
7.12 Conclusie: de vier rechtsfiguren in samenhang bezien 265
7.12.1 Geaggregeerd overzicht per maatstaf 265
7.12.2 Concrete oplossingen? 268
7.12.3 Afronding 271
8 Leesvervangende samenvatting en conclusie 273
8.1 Aanleiding tot het onderzoek 273
8.2 Onderzoeksmethoden en onderzoeksdesign 274
8.3 Voorafgaand aan het verslag van bevindingen 275
8.3.1 Preliminaire opmerkingen en terugblikkend 275
8.3.1.1 Tijdsbeeld 276
8.3.1.2 De eigen aard van de ontvankelijkheidsbeslissing 276
8.3.1.3 Terugblik: de bevindingen van Van Wingerden e.a. uit 2007 277
8.4 Verslag van bevindingen 278
8.4.1 De belangrijkste cijfermatige bevindingen 279
8.4.2 Aandachtspunten betreffende het voortraject 282
8.4.3 De zittingsfase 285
8.4.3.1 De wijziging van het ontvankelijkheidscriterium 285
8.4.3.2 Bereidheid tot tegemoetkoming 286
8.4.3.3 De rol van opvattingen annex de achtergrond van de rechter 287
8.4.3.4 Prevalentie 287
8.4.3.5 De aard van het nadeel en de hoogte van de gevorderde vergoeding 288
8.4.3.6 Van eenvoudige naar complexere schades 289
8.4.3.7 Verwachtingsmanagement 290
8.4.3.8 (Marginale) motivering 291
8.4.3.9 Schadevergoedingsmaatregel en hoofdelijke aansprakelijkheid 291
8.5 Praktische oplossingen (gevraagd) 291
8.6 Oriëntatiepunten voor aanpassing van het strafvorderlijk kader 292
8.7 Afsluiting 293
Summary 295
Literatuurlijst 303
Bijlage 1 Samenstelling van de begeleidingscommissie 321
Bijlage 2 Interviews (2) Civiel schadeverhaal in de context van de uitoefening ‘Veilige publieke taak’ 323
Bijlage 3 Respondenten interviews ten behoeve van verkenning voortraject 329
Bijlage 4 Vragenlijst ten behoeve van interviews verkenning voortraject 331
Bijlage 5 Variabelenlijst ten behoeve van dossieronderzoek 335
Bijlage 6 Respondenten interviews ten behoeve van verkenning zittingspraktijk 341
Bijlage 7 Vragenlijst ten behoeve van interviews met rechters 343
Bijlage 8 Vragenlijst ten behoeve van interviews met officieren van justitie/advocaten-generaal 349
Bijlage 9 Vragenlijst ten behoeve van interviews met advocaten 355
Bijlage 10 Items (nodes) gescoord ter verwerking van de interviews met rechters, officieren van justitie/advocaten-generaal en advocaten in NVivo 361
Bijlage 11 Voegingsformulier 365
Bijlage 12 Schadeopgaveformulier Misdrijven 369
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan