Nederlandse ondernemers zijn lui en risico-avers…
We zijn collectief veel te snel tevreden. Leggen de lat te laag. We zijn tevreden met tien procent rendement als vijftien procent ook kan. En dan is het niet vreemd dat aasgieren jagen op bedrijven als KPN, Akzo Nobel en Unilever. Waardepotentieel wordt onvoldoende benut. Er is geen activist die op de deur klopt bij Apple of ASML. Die bedrijven hebben zo’n sterke kasstroom dat niemand het beter kan. In Nederland kiezen we liever voor beschermingsconstructies om jezelf in te dekken tegen aasgieren dan dat we risico’s nemen om waarde te vermeerderen. Dat is luiheid. We dagen onszelf veel te weinig uit.
U wordt apostel van het Angelsaksisch denken genoemd. Sturen op aandeelhouderswaarde is vloeken in de 21_eeuwse kerk waar het draait om duurzaamheid, diversiteit en stakeholders. Maakt u vandaag de dag nog vrienden met shareholdervalue?
Nevendoelen nastreven als het verbeteren van de wereld of het borgen van diversiteit leidt vaak alleen maar af. Waarde verdwijnt als sneeuw voor de zon. Ja, ik ben Angelsaksisch georiënteerd maar ik brand daarmee het Rijnlands denken niet af. Ik ben ook geen voorstander van sturen op hijgerige kwartaalcijfers. Maar Rijnlanders denken vaak niet in lange termijnen maar in generaties. Dat is veel te lang, je komt overal mee weg. Angelsaksisch moet het beginpunt (financiering) en eindpunt (rendement) zijn, maar daartussen moet je Rijnlands acteren (betracht je het beste voor medewerkers, mens en maatschappij te doen). De aandeelhouder komt nu jaarlijks helemaal aan het einde van de uitkeringen. Klanten, logistiek, salarissen, de accountant, banken, belasting… Iedereen is betaald en dan komt de aandeelhouder pas. Ik draai dat om. Als je stuurt op een hoge aandeelhouderswaarde, hoog rendement, zorg je er daarmee automatisch voor dat je ook alle andere partijen in de keten adequaat beloond. Ik constateer in Nederland een gebrek aan lef, ambitie en verbeelding. We verschuilen ons achter de stakeholders om zo maar vooral niet op rendement aanspreekbaar te zijn en te veel onze nek uit hoeven te steken. Het is een excuus. Bestuurders leiden aan intellectuele luiheid.
‘Wees je eigen barbaar’, zo lezen we in Vensters op waarde.
Wat ik daarmee bedoel, is: kijk naar je eigen onderneming zoals een activistische aandeelhouder dat doet. Daag jezelf uit. Wees een barbaar. KPN heeft dat bijvoorbeeld nooit gedaan. Daar hebben ze de lat nooit hoog gelegd. Waarom is KPN nooit gefuseerd met een bank om zo een bedrijf te worden dat veilig bankiert en gegevens beheert? Met XS4all hadden ze dat kunnen doen. Maar ze hebben voor een veilige, risicoloze route gekozen. En zo geen waarde toegevoegd. Nu zijn ze met een beurskoers van minder dan 3 euro een prooi voor aasgieren. Philips en DSM begrepen het wel. DSM transformeerde van een bulk chemiebedrijf naar een life-science onderneming. Timmer en Boonstra zagen dat de waarde van Philips veel te laag was. Philips dacht altijd Rijnlands in generaties. Operatie Centurion draaide dat om. Ik zie nog veel te weinig dat bestuurders achterover hangen en nadenken over de vraag: waar gaan we écht heen? Wat moeten we? Intellectuele luiheid. Als je naar de linkerkant van de balans kijkt, zit daar vaak veel meer waarde in. HR, patenten, merkwaarde, concepten…. Het wordt allemaal niet gezien en meegerekend. Doe dat eens wel en je ziet dat de feitelijke activa van je onderneming verdubbelt. Als de waarde op je balans (activa) tien miljoen is, en je hebt een doelstelling van tien procent, is dat een miljoen. Als de echte activawaarde van een onderneming geen tien maar twintig miljoen is, moet je met die tien procent doelstelling opeens twee miljoen resultaat gaan maken. Dan ligt de lat opeens een stuk hoger. Zo daag je jezelf uit. Zo word je je eigen barbaar. Toon lef. Durf! Kijk naar de Nederlandse banken. Die reageren totaal niet op bedreigingen als fintech, bitcoin en andere cryptomunten. Vanuit een dodelijke zelfvergenoegzaamheid. Ze halen toch de doelen? Banken zijn ten dode opgeschreven omdat ze zichzelf niet uitdagen. Er is gebrek aan creativiteit. Het zijn geen barbaren. Veel bestuurders kunnen ook cijfers niet écht lezen. Ze sturen niet op potentiële kasstroom. De lat ligt veel te laag. Het bedrijf Nooitgedacht maakte ooit Friese doorlopers en werd ingehaald door de noor. Ze toverden zichzelf om tot gereedschappenleverancier door hout en ijzer (de basis van de doorloper) te combineren. Ze werden wereldmarktleider.
Hoe komen we van die luiheid af? Hoe wilt u Nederland wakker schudden?
Ga op pad. Lees niet te veel managementboeken met stappenplannen. In een crisis heb je niks aan een stappenplan. Stop met budgetteren. Het is de dood in de pot. Het getuigt van een gebrek aan ambitie. Trap op het gaspedaal in plaats van op de rem. Kijk naar raden van toezicht. Die controleren alleen. Ik pleit voor activistisch toezicht. Een Pieter Omtzigt in de RvC. Op termijn moet de RvC ook de strategie bepalen en de raad van bestuur die strategie uitvoeren. Je hebt mensen nodig die vuurtjes oppoken. En dat kan ook duurzaam. Maar vlieg dat dan duurzaam aan vanuit het perspectief dat het waarde op moet leveren. Dan daag je jezelf weer uit. Mijn zoon studeert natuurwetenschappen en innovatie – prachtige studie. Maar finance ontbreekt totaal in die opleiding. Maar hoe ga je nu met innovatie geld verdienen? Heb aandacht voor waarde in opleidingen. Kijk eens echt naar een balans. Waar zit die waarde? We proppen ons in coronatijd vol met schulden. Maar als de rente straks gaat stijgen, wil niemand je financieren. Als je geen kasstroom hebt, valt er niks meer te financieren. We zijn door de lage rente zombiebedrijven aan het creëren. Ik voorspel een pandemie op de beurs als de rente omhoog gaat omdat zicht op waarde ontbreekt.
In uw boek presenteert u vier vensters, vier focuspunten op waarde. Wat behelzen die?
Allereerst: ambitie en inspiratie zijn een conditio sine qua non voor waardecreatie. Er is zo veel ongebruikt potentieel in organisaties. Ten tweede: financieel goochelen is geen waarde creëren. Stop met claimemissies en inkoop eigen aandelen. Het is creatieve armoede. Het voegt niets structureels toe aan de bedrijfsvoering. Ten derde: de té korte en de té lange termijn doen niets voor waarde-optimalisatie. Zoek naar balans tussen kwartaaldenken en generatiedenken. En het vierde venster: activistisch toezichthouden helpt als prikkel om waarde toe te voegen. Creëer een Board of Inspirations. Maar net als Angelsaksisch denken is ook activistisch toezicht houden vloeken in de kerk in Nederland.
We lezen in Vensters op Waarde ook: van beheerskramp naar risicovreugde. Wat is de boodschap hiervan?
We zitten in een kramp van governance codes, handboeken, privacy, en protocollen. Dan slaat alles dood. Bij kramp past geen dynamiek. Bij risicovreugde denk ik aan voorstellingsvermogen. Wat is het echte verhaal achter mijn organisatie? Heb ook moed en ga op pad. Ook al weet je niet waar je naar op weg bent. Bij DSM hadden ze echt geen idee dat ze ooit in de life-science terecht zouden komen toen ze van de bulkchemie afgingen. Maar ze gingen wel op pad. Tot slot: heb realisatiekracht. Doe wat je zegt en verschuil je niet achter governance en compliance. Toon intellectuele rijkdom in plaats van intellectuele luiheid.
