Bent u de ideale manager of (bonds)coach?

Het grote voordeel van een bondscoach is dat we allemaal rechtstreeks – live, tot in detail en in herhaling – kunnen zien wat hij met zijn team presteert. Daarbij vergeten we liever hoe complex en eenzaam de taak van bondscoach is. Hij vervult een veelheid aan taken die soms zichtbaar, maar soms ook onzichtbaar zijn. Uit zijn handelen valt echt veel op te maken over zijn managementkwaliteiten.

Voetbal-CEO

De topmanager van het Nederlands voetbal heeft de meest zichtbare functie van het land en is tijdens een Wereldkampioenschap dagelijks in alle media terug te vinden, of we het nu leuk vinden of niet. Dat is een groot verschil met de CEO van een beursgenoteerd bedrijf die slechts enkele keren per jaar ten overstaan van de verzamelde pers verantwoording aflegt.

Dat neemt niet weg dat in de Angelsaksische wereld de functiebenaming van de bondscoach toch echt ‘manager’ is en zo wordt ook tegen deze coach aangekeken. Geen resultaten? Dan volgt ontslag. Succes? Een fikse bonus! Maar hoe kun je beoordelen of een coach het maximale rendement uit zijn team haalt?

In mijn boek Bondscoach! geef ik de MASTERPLAN-methode. Op basis hiervan is het functioneren en presteren van de bekendste topmanager van Nederland, de bondscoach van de profvoetballers, vast te stellen. Met het plan kun je een soort nationale functiebeoordeling van de bekendste coach van Nederland maken. En natuurlijk kun je op basis ervan ook het functioneren van jezelf en jouw manager beoordelen.

Concrete visie

Om het functioneren van een bondscoach of manager te kunnen duiden, is het MASTERPLAN ontwikkeld waarbij tien focuspunten of activiteiten van een bondscoach of manager worden onderzocht en uitgewerkt; Missie, Aanpak, Selectie van talent, Teambuilding, Evaluatie van de zwakke plekken, Reputatie en relatiemanagement, (omgaan met de) Pers, Leiderschap, Assistenten en de Nederlandse school. Niet alle onderdelen zullen dagelijkse kost zijn voor de bondscoach annex manager, zoals het vaststellen van de missie. Andere onderdelen, zoals teambuilding, de evaluatie en aanpak van kritieke succesfactoren, vergen meer aandacht. Ik beperk mij hier tot het bespreken van een aantal focuspunten.

De meningen over het belang van een heldere en gedragen missie of visie zijn verdeeld. Onze minister-president heeft aangegeven hier geen tot weinig waarde aan te hechten en liever de problemen van alledag aan te pakken. Er is ook een grote groep die juist van mening is dat het wel bij de missie of visie dient te beginnen. Neem voormalig bondscoach van de honkballers Robert Eenhoorn: ‘Ik werk altijd vanuit een concrete visie, daar begint alles mee en daar zijn de strategie, de rollen, taken en functies, de cultuur, het leiderschap en de communicatie afgeleiden van. Als de visie niet helder is, dan wordt het dus met de rest ook niets.’ En met succes, want het Nederlands honkbalteam werd in 2011 wereldkampioen honkbal. Voor een land met slechts 30.000 actieve spelers een unicum.

Verrassing

Het blijft natuurlijk wel zaak om een missie te vertalen naar een concrete aanpak, een strategie en tactiek die zorg draagt voor succes. Het belangrijkste kenmerk voor succesvolle strategieën is: de verrassing van de tegenstander met een vernieuwende tactiek. Dat is zo in het bedrijfsleven, maar zeker ook in de sport en het voetbal vormt hierop geen uitzondering. Een winnende strategie biedt teams drie tot vier jaar voorsprong, waarna de concurrentie het antidotum heeft gevonden en er innovatie moet plaatsvinden om hernieuwd succes te hebben.

De selectie van het talent en het teambuildingsproces vormen twee van de elementen binnen de MASTERPLAN-aanpak waar de manager wellicht het meeste invloed op heeft. Met wie ga je de strijd aan en hoe zorg je dat er sprake is van een hecht collectief? Rinus Michels – tot beste voetbaltrainer van de twintigste eeuw gekozen – heeft dat ooit helder aangegeven in relatie tot het spelconcept van Oranje tijdens het succesvolle WK van 1974. Deze tactiek, ook wel de Nederlandse school genoemd, is nog steeds leidend bij succesvolle teams als Barcelona en Ajax: ‘Een coach dient het vermogen te hebben doelstellingen te formuleren die zo realistisch en toch uitdagend zijn dat ze de spelers aanspreken.’ Michels vroeg kortom van zijn spelers wat wij tegenwoordig ‘draagvlak’ voor de aanvallende strategie noemen. Toen zij Michels draagvlak gaven, vormde de nieuwe speelstijl van Oranje een perfect bindmiddel.

Cruciaal

Eén van de meest intrigerende aspecten van het MASTERPLAN en het functioneren van de bondscoach, is de aandacht voor de evaluatie van de zwakke plekken of de kritieke succesfactoren van het team of de organisatie. Daar zijn we in Nederland niet sterk in en al helemaal niet in het voetbal. Natuurlijk kun je je vooral richten op je sterke punten, maar als de zwakke punten dusdanig cruciaal zijn dat je er steeds weer door verliest, is het beter uit te zoeken hoe dit toch mogelijk is. Wat dacht u van de wereldwijd bekende zwakte van de Nederlandse spelers als het om strafschoppen gaat? Interessant te zien dat er nog steeds veel trainers zijn die weigeren hierop te trainen. Daar zijn veel redenen voor aan te geven, zoals stress en psychologie. Maar die gelden allemaal ook voor de Duitsers en die missen zeven (!) maal minder strafschoppen in beslissende series. Zou jouw organisatie een vergelijkbaar verschil overleven als het om belangrijke interne processen gaat en de directe concurrenten voor jouw diensten en producten in Duitsland zitten?

Managers en 16 miljoen bondscoaches kunnen veel voordeel halen door de in het MASTERPLAN opgenomen focuspunten te hanteren bij het vaststellen van hun koers. De methode maakt het ook mogelijk om zelf te zien in hoeverre de eigen aanpak beter is dan die van de eigen manager, of van de Nederlandse bondscoach. Eindelijk kunnen 16 miljoen Nederlanders, met gebruikmaking van een gedegen analysemethode, het écht beter weten dan de bondscoach.

Gyuri Vergouw, Vergouw Consulting