Corporate antropologie is hot. Verhalen van en over andere culturen maken inzichtelijk hoe organisaties echt in elkaar steken. ‘Veranderingen gebeuren in het ondertussen, in een liminale fase’, schreef Jitske Kramer in het uiterst succesvolle boek De Corporate Tribe dat ze samen met Danielle Braun schreef. Ondertussen zit Jitske Kramer zelf aan het einde van zo’n ‘liminale’ fase. Met HumanDimensions heeft ze haar eigen weg gekozen. ‘Na een paar fantastische en intensieve jaren, is het tijd voor nieuwe stappen. Ik ben een reiziger…. Mijn focus met HumanDimensions ligt meer internationaal, met antropologisch veldwerk in verschillende culturen en het zoeken naar cross-overs in de kunst en muziek. En in alle activiteiten inclusie en Deep democracy verder brengen in de samenleving en in organisaties.’
Antropologie populair
Waarom is antropologie eigenlijk mateloos populair momenteel? Jitske Kramer: ‘Omdat antropologen de patronen tussen ogenschijnlijk losstaande situaties en gedragingen inzichtelijk kunnen maken. Antropologie laat zien hoe mensen culturen vormen en hoe culturen mensen vormen. En hoe groepen mensen veranderingen in hun culturele patronen opnemen. We zitten als wereld in een - digitale - transformatie. Inmiddels is duidelijk dat er niet één partij of leider is die dé oplossing heeft voor die transformatie. Om de vele Wicked problems, zoals klimaatverandering, vluchtelingestromen en vernieuwd onderwijs, aan te pakken, zullen we multi-focused en multi-centred moeten werken. Dus door alle tegenstrijdige belangen heen samenwerken tussen “tribes”, tussen organisaties. En bovendien voortdurend openstaan voor innovatieve ideeën die we snel en agile kunnen implementeren. Nieuwe digitale techniek is hierin steun en aanjager, maar onze culturele normen en gedragingen zijn minstens zo belangrijk. En op deze culturele vragen heeft antropologie antwoorden. Het zijn de issues die je niet kunt kwantificeren met cijfers, maar waarin verhalen, gesprekken, zingeving, besluitvorming, macht en ranking cruciale rollen spelen. We hebben als mensheid nu eenmaal een haat-liefde verhouding met anders. We willen liever uniek zijn in hetzelfde dan heel anders zijn. En eigenlijk liever een klein beetje schaven en weer door, dan volledig transformeren…. Als antropologen kunnen we dat soort bewegingen heel goed inzichtelijk maken door te observeren en de culturele patronen te vangen in verhalen.’
Spagaat
Buzzword van het moment: zelfsturing. In een symfonieorkest zitten briljante musici die prima de partituur kunnen lezen, maar zonder dirigent wordt het een chaos. Jitske Kramer constateert inderdaad een spagaat. ‘Mensen willen wel graag open, democratisch, zelfsturend en “agile” zijn, maar hebben toch ook ergens de tribale behoefte aan de erkenning voor eigen goede ideeën en de privileges die zaken als anciënniteit en connecties met de macht bieden. Zet mensen op een onbewoond eiland en het wordt niet vanzelf een open democratisch systeem; voor je het weet is er een pikorde. Zelfsturing gaat alleen goed als we heel goed op elkaar zijn ingespeeld, zoals in een jamsessie zonder dirigent. Een zelforganiserende democratie gedijt het best met een duidelijke gedragen overkoepelende charismatische leider die heldere kaders neerlegt en zorgt dat de ruimte die er is niet wordt opgevuld met regels en procedures. Denk aan Buurtzorg, denk aan Semler.’ Naast leiderschap is er volgens Kramer ook de wijsheid van de minderheid. ‘Zonder een afwijkende stem is er geen innovatie. Succes zal altijd een wisselwerking zijn tussen leiders, de groep, de dominante en de niet dominante zienswijze. Dus willen we “agile” en zelf organiserend zijn, dan moeten we onze menselijke tribale behoeften serieus nemen.’ En die zoektocht tussen leiding en zelfsturing, is juist met antropologische kennis heel goed inzichtelijk te maken, weet Kramer. ‘Het zijn geen unieke, nieuwe vragen. Het zijn universele dilemma’s waar mensen al eeuwen mee stoeien. De kracht van antropologie is dat we laten zien hoe de menselijke dynamiek in elkaar steekt en welke antwoorden we al hebben gevonden. Door met deze antropologische bril naar jezelf en je eigen organisatievraagstukken te kijken, ontdek je nieuwe mogelijkheden.’
HumanDimensions
Na het succes van de boeken De Corporate Tribe en Deep Democracy, hoopt Kramer met HumanDimensions antropologie in ons denken verder te introduceren en organisatie ook verder te helpen in deze complexe tijden. Over het geloof van deze aanpak zegt ze: ‘Elk hedendaags vraagstuk hebben we als mensheid in de afgelopen 50.000 jaar al een keer voorbij zien komen. Hoe te fuseren? Huwelijksrituelen. Verandermanagement? Rituelen en rite-de-passages. Goede inclusieve besluiten? Tribaal leiderschap. Onzekere toekomst? Het orakel. Conflicten? Nieuw organiseren…
Het zijn andere technieken maar eeuwenoude dynamieken. Culturele antropologie is de discipline die zich afvraagt wat het betekent om mens te zijn tussen mensen. In organisaties en daarbuiten. Antropologen maken vreemd wat vertrouwd is. En vertrouwd wat vreemd is. Om zo ruimte te creëren voor nieuwe manieren van kijken en handelen.’
Anders dus…
