‘Laat jezelf niet gijzelen door vroegere beslissingen’

U definieert herbeslissen als het gebruiken van de overlevingskracht uit je verleden en uitbreiden voor het ontwikkelen van een autonome toekomst.

Bij herbeslissen ga ik met mensen terug naar belangrijke gebeurtenissen in hun persoonlijk verleden. Na het overlijden van vader hield je bijvoorbeeld als kind het gezin draaiende toen moeder door verdriet was overmand. Of je groeide op in een conflictueus gezin, deed daarom alles om niet op te vallen en maakte zeker geen ruzie! Destijds was dit voor jou een overlevingsstrategie en de beste wijze om met de situatie om te gaan.

Met herbeslissen kijken we naar de emotionele intelligentie die je daarbij hebt ingezet. We willen de toenmalige gebeurtenissen koppelen aan nieuwe emoties en zo ruimte maken voor ander gedrag. Herbeslissen verbindt onze emotie met ons denken en kan juist daarom leiden tot een blijvende verandering in ons gedrag. Blijvend omdat elke herbeslissing zich verankert in de emotionele laag van ons brein. Dit orgaan is volledig gericht op overleven, heeft een interne hiërarchie waarin emoties belangrijker zijn dan logisch nadenken. Emotie krijgt dus prioriteit in jouw brein en helpt je nieuw gedrag vol te houden.

Vanuit onze vroegere ervaringen ontwikkelen we copingmechanismen. We blijven ze later inzetten, terwijl ze ons niet altijd dienen.

Het overlevingsgedrag dat we vanaf onze geboorte ontwikkelen en de verhalen die daarbij horen, noemen we bij herbeslissen ons ‘scenario’. Daarin leggen we vast hoe we met het leven omgaan. Copingmechanismen vormen de basis voor ons scenario; het zijn automatische reacties wanneer de verbinding met anderen in gevaar komt. In onze jeugd helpen deze mechanismen ons bij het nemen van de belangrijkste beslissingen. Het lastige eraan is dat we ze daarom onbewust blijven toepassen – ook als ze minder nuttig voor ons zijn.

Ik noemde hiervoor het voorbeeld van conflictvermijdend gedrag. In je latere leven kan conflictvermijding je helpen als je op een verbindende manier wilt communiceren. Beperkend wordt het als je knopen moet doorhakken en bang bent mensen voor het hoofd te stoten. Vroege jeugdervaringen bepalen nog altijd in grote mate ons gedrag. Omdat we deze ervaringen vroeger moeilijk konden relativeren. Misschien ben je als kind op school vaak gepest. Je vroeg de meester om hulp en volgens hem lag het aan de pesters en niet aan jou. Daar had je destijds toch niets aan op het schoolplein? Je ging de pesters dus daar maar uit de weg. Net zoals in je latere leven ook mensen vermijdt die anderen makkelijk kwetsen.

Ons scenario is dus de manier waarop we hebben geleerd te overleven.

Je scenario is de manier waarop je hebt geleerd te overleven met de meeste kans op verbinding. Laat ik als voorbeeld mijn verhaal nemen. Het eerste deel van mijn leven maakte ik het anderen graag naar de zin en vermeed conflicten. De belangrijkste oorzaak ligt in mijn vroege jeugd. Toen ik 2 was, had moeder een chronische longziekte en moest na een operatie ruim twee jaar revalideren. Bij haar terugkomst nam de huisarts mij apart. Uit zijn woorden begreep ik het volgende: ik mocht niet spelen als ze slaapt of rust, moest heel braaf zijn en heel goed voor haar zorgen. Mocht ze boos op me worden, kon ze zo maar dood neervallen. Ik hield mijn moeder sindsdien voortdurend in de gaten en was altijd alert op wat ze nodig had. Ik zette mezelf als kind volledig buiten spel, werd extreem conflictmijdend en zelfopofferend.

Later werd dit gedrag mij tot een last en ik zocht hulp. Deze begeleiding bracht verbetering maar die was voor mij onvoldoende. Het empathisch vermogen en de enorme veerkracht die ik had ontwikkeld, kwamen te weinig in beeld. Terwijl ik ze juist wilde benutten om mijn vleugels uit te slaan. Dat veranderde toen ik herbeslissen ontdekte. Ik leerde mijn belemmerende gedrag in te zetten als groeikracht. Van een ‘pleaser’ veranderde ik in iemand die juist anderen in beweging krijgt door ze te helpen. Eigenlijk heb ik van mijn gevoeligheid mijn job gemaakt!

U hebt de herbeslissingsmethodiek verder ontwikkeld. Waarom was dat nodig?

Een veel gedeelde veronderstelling is dat persoonlijke groei alleen mogelijk is als we vroegere trauma’s oplossen. Als trainer volgde ik deze gedachte aanvankelijk ook. Na vele mensen te hebben gecoacht in diverse organisaties en culturen besloot ik het vizier sterk te verschuiven. Omdat de oorspronkelijke methode gepaard ging met dramatiek en veel tijd vroeg. In mijn ervaring kon het veel sneller en effectiever. Ik focuste op de kracht die mensen als kind of jongvolwassene ontwikkelden bij het omgaan met een complexe werkelijkheid. Deze kracht zit nog altijd in hun onbewuste. Ze worden zich daar weer van bewust door bepaalde situaties kort opnieuw te beleven. De meesten beseffen dan de waarde van de beslissingen uit hun verleden. Ze vinden van daaruit opties die beter passen bij de huidige realiteit. Het verleden heeft onze actuele werkelijkheid gevormd, zoals ook George Kohlrieser (auteur ‘Care to Dare’ red.) schrijft in het voorwoord van mijn boek. Hij stelt dat we deze werkelijkheid opnieuw kunnen vormgeven door andere, autonome beslissingen te nemen. Niemand hoeft volgens hem een gijzelaar te zijn van zijn of haar eerdere beslissingen.

In bedrijven past u herbeslissen bijna altijd toe in groepsverband. Omdat we volgens u beter en sneller leren van en met anderen.

Herbeslissen in een groep en dan ook nog in een bedrijfssetting lijkt een haast onmogelijke opgave. Omdat groepsleden hier hun kwetsbaarheid moeten tonen in aanwezigheid van collega’s. Toch gaat dat bijna altijd moeiteloos. Ter voorbereiding op de eerste groepssessie laat ik mensen een vragenlijst invullen. Ik vraag naar de familieachtergrond, belangrijke vroege gebeurtenissen en belangrijke relaties in hun leven. Ook vraag ik deelnemers bij de eerste groepssessie wat ze vandaag willen veranderen. Zodra de eerste zijn of haar verhaal heeft gedeeld en ik daar op heb doorgevraagd, ontstaat er een vertrouwelijke en veilige sfeer. Ontelbare keren zag ik hoe mensen hun eigen geschiedenis in een breder perspectief plaatsten door te luisteren naar de verhalen van anderen. Ze leren zo van elkaar en kunnen elkaar ook helpen.

Stel je keert als leidinggevende na het periodieke overleg met de directie wéér katterig terug naar je werkkamer. Je hebt wederom nauwelijks je mond open gedaan tijdens de vergadering. De algemeen directeur stelt zich hier altijd autoritair op en je valt stil zodra hij het woord neemt. Je associeert hem met je afstandelijke vader waarmee je nooit een echt gesprek hebt gevoerd. Vanaf je jeugd vecht je hier mee en nu wil je er eindelijk van af. Leg dit uit aan je soulbuddies in de groep en vraag ze om hulp! Zij nemen daarop de herbeslissing dat je voortaan niet langer zwijgt als je in dit overleg iets wilt zeggen. Doe je dat toch, dan geeft een collega je voortaan een stevige por.

Mensen die een krachtige herbeslissing hebben genomen, melden bij het afsluiten een gevoel van opluchting.

Omdat ze zich heel goed realiseren wat ze in hun mars hebben. Deelnemers die altijd al wisten dat ze een goede leider zouden kunnen zijn, zien dit nu bevestigd. Ik keer even terug naar Kohlrieser. Eigenlijk is Care to Dare een receptenboek voor hoe je een goede leider moet zijn. Wat in het boek ontbreekt, is de vraag: ‘waarom doe je niet datgene waarvan je weet dat het in het boek staat?’ In die zin is mijn boek Herbeslissen een ‘missing link’. Het zet mensen terug op het spoor van hun eigen kracht en verantwoordelijkheid. Deelnemers nemen afstand van oude gedragspatronen die niet voldoen in het hier en nu. Ze beseffen dat er niets uit hun verleden gaat veranderen. Niemand kan immers zijn eigen geschiedenis herschrijven. Dankzij deze kennis is er een zware last van hun schouders gevallen. Begrijpelijk want de deelnemers zijn door een persoonlijke variant van procesverbetering gegaan. Ze ervaren na afloop dan ook een verbeterd zelfbewustzijn, een toegenomen gevoel van welzijn en een versterkt zelfvertrouwen.

Managementboek Magazine

Dit artikel is verschenen in de papieren editie van Managementboek Magazine in maart 2025.
Bekijk deze editie >