Recent verscheen Get it done. In de Nederlandse vertaling is er een ondertitel aan toegevoegd: Verrassende lessen uit de wetenschap over motivatie en je doelen bereiken zonder stress. Of dat laatste – zonder stress – altijd het geval zal zijn, dat betwijfel ik. Voor de rest dekt de titel volledig de lading van dit waardevolle boek. Het is geschreven door een voor mij onbekende professor gedragspsychologie, Ayelet Fishbach. Aan de Universiteit van Chicago doet ze met haar team onderzoek naar motivatie, de motor van veel van ons handelen.
Win-win
Terwijl veel boeken zich richten op het managen, leiden en daarmee motiveren van de ander, richt dit boek zich vooral op het motiveren van jezelf. Waarbij je tegelijkertijd leert hoe je met die kennis over jezelf ook de ander kunt motiveren. Win-win dus. Het boek heeft een heldere structuur: vier delen met elk drie tot vier hoofdstukken. De vier delen vormen de pijlers om iets gedaan te krijgen: (1) doel bepalen, (2) doorzetten, (3) omgaan met de onvermijdelijke concurrerende doelen en (4) je sociale netwerk benutten.
Worsteling
Persoonlijk ervaar ik dat het bepalen van doelen en omgaan met concurrerende doelen nog niet zo eenvoudig is. Ook in veel organisaties zie ik een worsteling met het formuleren en realiseren van strategische doelen, operationele doelen, teamdoelen en individuele werkdoelen, van zowel managers als medewerkers. Als je dit herkent, dan is alleen al het eerste deel van dit boek de investering waard.
Bereikdoelen en vermijddoelen
In het eerste deel over het bepalen van doelen wordt bijvoorbeeld onderscheid gemaakt tussen bereikdoelen en vermijddoelen. Over het algemeen vinden we bereikdoelen (bijvoorbeeld winnen) een stuk leuker dan vermijddoelen (niet verliezen). Dit verklaart voor mij waarom bijvoorbeeld risicobeheersmaatregelen vaak niet zo populair zijn (niet verliezen), terwijl dezelfde risico’s uit einddoelen afleiden en daarmee omgaan wel energie losmaakt (met het einddoel te winnen).
Eindresultaten
Aanvullend hierop, het helpt je om doelen als baten of gewenste eindresultaten te beschrijven, in plaats van als kosten of inspanning. Denk aan het subtiele verschil tussen jezelf als doel stellen om een baan te vinden (eindresultaat) of een baan te zoeken (inspanning). Waarschijnlijk voel je meer enthousiasme en energie bij de eerste formulering.
Rekening mee houden
Ook interessant is het verschil tussen alles-of-niet doelen en accumulerende doelen. Bij het eerste type doel is de beloning pas aan het eind. Bij het tweede soort doel ontvang je tussentijdse beloningen, waarbij wel de wet van de afnemende meeropbrengst optreedt. Deze wet uit de economie in de praktijk: Je eerste kop koffie smaakt beter dan je vijfde kop koffie op een dag. Bij accumulerende doelen kan de motivatie na verloop van tijd dus zomaar afnemen. Terwijl de motivatie van een alles-of-niets doel juist toeneemt als het einddoel en daarmee de uitgestelde beloning in zicht komt. Iets om rekening mee te houden.
Doelensysteem
Bij omgaan met concurrerende doelen – een fenomeen waar we in ons werk én privé altijd mee te maken hebben - komt het aan op twee opties: compromissen sluiten of prioriteiten stellen. Ofwel, ga je tegelijkertijd een stukje van doel A én een stukje van doel B realiseren? Of ga je eerst doel A afronden en dan pas aan doel B werken? Hierbij helpt het om je belangrijkste einddoelen uit te tekenen in een doelensysteem, inclusief de subdoelen of middelen die nodig zijn om die doelen te realiseren. Dit kun je doen voor allerlei doelen, zoals je teamdoelen of je persoonlijke doelen. Die middelen zijn interessant om nader te beschouwen. Sommige middelen helpen immers tegelijkertijd meerdere doelen. Andere middelen zijn juist concurrerend of inwisselbaar. Voorbeelden kun je ongetwijfeld zelf verzinnen.
Herkennen en erkennen
De overige twee delen over doorzetten en je sociale netwerk benutten zijn ook de moeite van het lezen waard. Zo is herkenning en erkenning van de ’dip in het midden’ belangrijk om door te zetten. Ben je ongeveer halverwege het doel, dan neemt de motivatie vaak af. Iets als ‘ego-depletion’ ligt op de loer: vermoeidheid, die een aanslag doet op je zelfbeheersing. Het wordt dan heel aantrekkelijk om op verleidingen in te gaan die je van je doel afhouden. Om je motivatie dan de benodigde boost te geven, kijk je dan vooral terug op wat je al gedaan hebt, of kijk je vooruit naar de weg die je nog hebt te gaan? Hangt er maar net van af.
Sociale netwerk
Wat betreft de invloed van het sociale netwerk op motivatie: alleen al het werken aan je doel met anderen om je heen kan motiveren. Zelfs een foto van iemand op je bureau of aan de muur schijnt al verschil te maken. Dit verklaart waarom veel mensen het prettig vinden om samen in een ruimte te werken. Kan in een kantoor zijn, maar ook in een café.
Social loafing
Verder zijn veel doelen alleen maar te realiseren in samenwerking met anderen. Heb je de neiging tot social loafing, ofwel om je iets minder in te spannen, omdat de rest van het team toch al een forse inspanning levert? Of ben je stiekem een free rider, die profiteert van de inspanning van de overige teamleden, zonder zelf inspanning te leveren? Voor het realiseren van teamdoelen is het dus interessant om je eigen rol kritisch te beschouwen. Ben je geneigd je vooral te conformeren? Pas je je vooral aan, of ben je juist complementair en bied je tegenspraak? In dat laatste geval wijk je af én vul je aan. Dit alles blijkt onder andere afhankelijk van je mate van betrokkenheid bij het team.
Rijk boek
De lengte van deze recensie geeft het al aan: over dit rijke boek is veel te zeggen. Het is toegankelijk geschreven, gebaseerd op talloze onderzoeken en bevat vele voorbeelden uit werk- en privésituaties. Elk hoofdstuk eindigt met een checklist met enkele vragen, om de materie te vertalen naar je eigen situatie. Kortom, genoeg gezegd. Ga aan de slag en get it done!
Dr. Martin van Staveren doceert, adviseert en schrijft over omgaan risico’s binnen organisaties. Hij is onder andere kerndocent risicomanagement, Universiteit Twente en doceert in collegereeksen van Nyenrode Business Universiteit. Martin is eigenaar van risicobureau VSRM en auteur van boeken over risico.
Over Martin van Staveren
Martin van Staveren is adviseur, auteur, docent en spreker. Hij ontwikkelde het gedachtegoed voor risicoleiderschap. Met zijn bureau VSRM helpt hij organisaties doelgericht om te gaan met risico’s én kansen in complexe situaties. Eerder schreef hij onder andere Risicogestuurd werken (2015), Risicoleiderschap (2018) en Iedereen Risicoleider (2020).
