Mijn eerste associatie bij ‘frame’ is negatief: iets op een bepaalde manier beschrijven om anderen te manipuleren. Dat blijkt onterecht. Een frame is juist nuttig en noodzakelijk. Frames filteren je input zodat je betere beslissingen kunt nemen (de ‘shortcuts’ van Kahneman). Van frame wisselen geeft je een nieuw perspectief op de omgeving, zodat je innovatief kunt zijn (fijn voor bedrijven), of anderen beter kunt begrijpen (fijn voor de samenleving). Meer pluralisme (meer verschillende frames) in de samenleving zorgt ervoor dat we de disruptieve uitdagingen van tegenwoordig beter kunnen aangaan. En last but not least geeft framing de mensen een voorsprong op Artificial Intelligence (AI), want van perspectief wisselen kan die (nog?) niet. Het boek presenteert zo veel bekende zaken in een nieuw frame.
Frames
Een simpel maar sterk voorbeeld van individuele frames is het verplichte gebruik van mondneusmaskers: ja vanuit een gezondheidsframe, nee vanuit een vrijheidsframe. Een hofnar, of een Red Team, geeft een bedrijf een ander frame. En democratie, vrije markt en religie zijn frames van de samenleving.
Het boek gaat eerst in op wat frames precies zijn. Een onderdeel hiervan is causaliteit: oorzaak en effect. Dat maakt de wereld wat voorspelbaarder. Een ander onderdeel is tegenfeitelijk denken (counterfactual), ‘wat-als’ vragen stellen. Ook beperkingen horen erbij. Hoe minder beperkingen je frame heeft, hoe breder het is. Door bewust beperkingen uit je frame te slopen, kun je makkelijker andere opties bedenken.
Daarna behandelt het boek het veranderen van frame. Dit is handig als de omstandigheden veranderen. De kunst is natuurlijk om aan zo’n ander frame te komen. Daar zijn verschillende manieren voor. Wel is het aantal mensen die dit echt kunnen, vrij klein.
Pluralisme
Ik vond het hoofdstuk over pluralisme, veel verschillende frames in de maatschappij, veruit het interessantst. Het waarschuwt tegen het exclusieve frame, want dat hangt samen met onderdrukking: mensen mógen geen verschillende denkbeelden meer hebben. Nazi-Duitsland en de Culturele Revolutie van China zijn daar voorbeelden van. Het tegenovergestelde is pluralisme, een manier om aan andere ideeën en opties te komen om uitdagingen aan te gaan. Alle frames zijn dan toegestaan, behalve het slechte frame dat andere frames verbiedt.
Sterk hierbij is de waarschuwing (van Hannah Arendt) dat het ‘universalisme’ van het Westen, dat een liberale samenleving het beste is en dat alle landen in de wereld dat moeten hebben, óók gevaarlijk is. Het ‘opdringen’ van dat frame aan andere landen is niet succesvol en het biedt ook niet alle antwoorden op de huidige problemen (klimaatverandering en ongelijkheid lijken mij goede voorbeelden hiervan).
Natuurlijk levert pluralisme sociale spanningen op, het is niet de natuurlijke manier van samenleven. We moeten er dus actief aan werken. ‘Laat duizend frames bloeien’. Manieren om dat te doen zijn iedereen een goede opleiding geven (kritisch denken en leren framen), diversiteit accepteren, immigratie aanmoedigen en ja, de spanningen accepteren. Weer in debat gaan, niet op tv, maar op straat en in het café. Van spanningen een voordeel maken, experimenteren aanmoedigen. Zorgen dat we allemaal kunnen reframen!
Framing in een nieuw frame
Op zich biedt het boek niet veel nieuws qua kennis, veel van wat wordt beschreven is in andere boeken over psychologie of gedrag te vinden. Wat het boek bijzonder maakt is het betoog dat ermee wordt opgebouwd. Enerzijds bestaat dat uit de constatering dat framen iets typisch menselijks is, wat AI niet kan, en waar we in ‘de strijd met AI’ ons voordeel mee kunnen doen. Anderzijds bestaat het uit de oproep om te leren framen en om pluriformiteit in de samenleving te bevorderen. Een dergelijk ‘frame’ (pun intended) las ik nog niet eerder en biedt zeker stof tot nadenken.
Het boek is vrij theoretisch en biedt weinig praktische hulp, op een summiere ‘gids voor framing’ na. Het is daarmee niet direct een zelfhulpboek. Dat gezegd hebbende is de conclusie van het betoog, zowel qua AI als qua pluriformiteit, bijzonder relevant voor bedrijven en onszelf als individuen.
De voorbeelden zijn interessant, vaak bekend en soms nieuw, maar niet altijd even goed in relatie te brengen met de lessen van het betreffende hoofdstuk. Verder is Framers vrij uitgebreid onderbouwd met voetnoten per hoofdstuk, die verwijzen naar boeken, websites en dergelijke. Fijn om verder te lezen en nieuwe frames te ontwikkelen!
Over Elly Stroo Cloeck
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.
