Den Outer schreef haar scriptieonderzoek in 2017. Sindsdien heeft ze zich ontwikkeld als een van de belangrijkste deskundigen en voorvechters van Rechten voor de natuur in Nederland en wereldwijd. Ze is actief betrokken bij diverse initiatieven rondom de Maas, waar ze pleit voor rechten voor de rivier. Op papier is de natuurkwaliteit beschermd. Chemiecomplex Chemelot in Zuid-Limburg heeft een vergunning verkregen voor het lozen van afvalwater met microplastics en voldoet aan de wet. Toch worden er zo per jaar meer dan veertienduizend kilo microplastics in een zijbeek van de Maas geloosd. De belangen van de natuur worden volgens Rijkswaterstaat ‘in acht genomen’, maar de economische en maatschappelijke belangen wegen zwaarder. Niemand vertegenwoordigt de stem van al het leven in en aan de oevers van de Maas. Den Outer roept ons op om ons wereldbeeld te veranderen en zo rechtvaardigheid voor de rest van de natuur te waarborgen.
Vreemd, beangstigend of lachwekkend
Westerse denkbeelden over rechten voor de natuur zijn voortgekomen uit een rechtszaak in Californië in de jaren zestig waar het voortbestaan van de gletsjervallei Mineral King op het spel stond. Disney wilde er een skiresort bouwen met een snelweg daarnaartoe. De Sierra Club, een van de grootste Amerikaanse milieuclubs, spande een rechtszaak aan om de plannen te laten vernietigen. Een artikel van de wet zegt dat je een zaak mag beginnen wanneer jou als persoon onrecht wordt aangedaan. De Sierra Club verdedigde het publieke belang. Volgens de overheid kon er alleen een zaak worden aangespannen als je daar persoonlijk belang bij hebt. Bomen hebben geen juridische status. Professor Stone, die er een artikel over schreef met de prachtige titel ‘Should trees have standing’, stelde dat elke keer als de rechten van een nieuwe groep, zoals tot slaafgemaakten en vrouwen, ter sprake werden gebracht was de reactie dat mensen het vreemd, beangstigend of lachwekkend vonden. Dezelfde reactie zien we nu. Rechten van de natuur moeten worden ingevuld op een manier die past bij de natuur. Het betekent niet dat een rivier of desnoods de vissen stemrecht nodig hebben, net zo min als wij het recht om vrij te mogen stromen nodig hebben.
Antropocentrisch wereldbeeld
De natuur is een enorme bron van rijkdom, maar in het westerse denken is die rijkdom er enkel voor de mens. De welvaart van mensen en de groei van onze rijkdom hebben voorrang. Daarom vernietigen en vervuilen we ecosystemen, ondanks de wetten en regels voor natuurbescherming. Den Outer betoogt dat dit wereldbeeld verouderd is. We hebben een nieuw wereldbeeld nodig waarin de mens een nieuwe rol in het aardse bestaan inneemt. Niet als overheerser van de natuur, maar als onderdeel van het leven op aarde. Dat past bij het wereldbeeld van inheemse volken. Het is dus niet vreemd dat veel initiatieven voor rechten voor de natuur zijn ontstaan op plekken waar inheemse volken leven. Den Outer noemt diverse voorbeelden uit Latijns Amerika. Nieuw-Zeeland heeft het meest bekende voorbeeld van een rivier met rechtspersoonlijkheid, al is die bekendheid in het buitenland groter dan in Nieuw-Zeeland zelf. Ze beschrijft diverse cases en laat daarmee zien hoe in de praktijk het proces van de realisatie van rechten voor de natuur kan verlopen. Dat is vaak een hobbelige weg, met successen en tegenslag. Zo ook in Nederland, waar de huidige minister recentelijk rechten voor de Waddenzee heeft afgewezen.
Pril stadium
Den Outer is de wereld rondgegaan om alle verhalen op te tekenen. Ze heeft uiteenlopende bronnen in allerlei talen geraadpleegd om de lezer een goed beeld te geven van de verscheidene cases. De opbouw van het boek laat zien hoe het concept van rechten voor de natuur zich over de wereld verspreidt, gedreven door actuele lokale zorgen en een eeuwenlange strijd van inheemse volken tegen hun kolonisator. Je zou willen dat het boek over rechten voor de natuur veel dikker was. Veel initiatieven zijn nog in een pril stadium en is hopelijk de komende jaren meer over te vertellen. Den Outer heeft ervoor gekozen om zich in haar verhaal volledig te richten op de zaak van de rechten van de natuur. Ze noemt het contrast tussen het westerse en inheemse wereldbeeld, maar gaat er niet dieper op in. Het dunne boekje is mooi vormgegeven met een harde kaft, en felgroene schutbladen. De belangrijkste boodschappen in de tekst zijn in hetzelfde groen gedrukt. Wie wil weten wat er staat te gebeuren op gebied van rechten voor de natuur, doet er goed aan om Den Outer te volgen. Dit boek zal het thema hopelijk verder op de kaart zetten.
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.
