Het korte antwoord op de vraag uit de titel van het boek: Zweedse vrouwen werken niet gratis omdat een stabiele overheid zich al decennialang inzet voor dezelfde kansen en verantwoordelijkheden voor vrouwen en mannen. Door taken uit handen te nemen of ervoor te betalen. Het is de conclusie die Boström deelt aan het eind van het boek. Want het gebeurt echt niet spontaan. Mythe doorgeprikt. Het zit daar dus niet in het water. En waarom heeft de overheid zich daar dan zo voor ingezet? De reden is heel banaal: de Zweden dreigden uit te sterven! In de jaren 30 van de vorige eeuw emigreerden Zweden massaal, er bleef haast niemand over. De overheid wilde daarom het leven van de burgers vergemakkelijken door ze veel zorgen uit handen te nemen. En het vertrouwen van de overheid in de opvoedkundige kwaliteiten van ouders was dermate laag, dat er zeer betaalbare kinderopvang voor iedereen geregeld werd.
Niet zó geëmancipeerd…
Wacht even, kinderopvang? Een van de vele zaken waar Boström zich hooglijk over verbaast. In Zweden worden kinderen niet opgevangen omdat de ouders moeten werken, maar ze worden vanaf het eerste moment opgeleid. De ‘opvang’ is er voor de kinderen, niet voor de ouders! Er is een pedagogisch plan. Waarin alle kinderen huishoudelijke vaardigheden aangeleerd krijgen, meisjes en jongens. Gendergelijkheid is heel belangrijk in het onderwijs. In theorie dan he. Weer een mythe van tafel. Want in de praktijk blijkt lang niet iedereen er even fanatiek van overtuigd te zijn. Niet op school, maar zeker ook niet thuis. Zo krijgen Zweedse ouders samen een flinke tijd voor ouderschapsverlof, maar in de praktijk blijkt dat die maar zelden gelijk verdeeld wordt over vader en moeder. Zoals mijn in Zweden woonachtige nicht reageerde: ‘Hoe geëmancipeerd is het om meer of minder gedwongen te worden om als vrouw zeker een jaar ouderschapsverlof te nemen, want de vaders nemen alleen het minimumaantal dagen vrij en dan vooral in de zomervakantie zodat ze lekker kunnen hobbyen. De kloof tussen typische ‘mannen en vrouwenbanen’ en loon is hier volgens mij nog wel groter dan in Nederland. Want ja, je moet geen ambities hebben als je steeds een jaar weg bent.’
Hinderende coalitiepolitiek
Zo ideaal is Zweden dus ook weer niet. Maar ook over Nederland heeft Boström wel wat te delen. Dat je hier niet als individu gezien wordt bij je belastingopgave, maar dat samen met je partner geacht wordt te doen. En dat de hoogte van je studiefinanciering afhangt van de inkomsten van je ouders. Heel verfrissend om naar dit soort dingen eens met andere ogen te kijken. Het meest verbaast Boström zich zo te lezen over het gebrek aan aandacht voor gendergelijkheid in Nederland. Het staat niet op de agenda. Niet in het onderwijs, bleek toen ze navraag deed bij scholen waar ze haar kinderen wilde inschrijven. En niet bij de regering. Verhelderend is het gesprek dat ze had met de toen pas afgetreden minister van Sociale Zaken, Wouter Koolmees. Zijn partij mag het dan wel belangrijk vinden (hoewel Boström zelfs dat debunkte door de verkiezingsprogramma’s van D66 eens goed te lezen…), maar ja, coalities met liberalen en Christelijke partijen die vinden dat de overheid zich met zo min mogelijk moet bemoeien, en zeker niet met gezinnen…
Waarom Zweedse vrouwen niet gratis werken is een boek barstensvol feiten, je moet je hoofd er wel bijhouden. De persoonlijke ontboezemingen houden het leesbaar. De vraag die in de subtitel staat: ‘wat wij [Nederlanders] daarvan kunnen leren’ wordt niet echt beantwoord, maar misschien is dat ook wel een conclusie. Na een verrassende tijdreis in de epiloog blijft er in ieder geval meer dan voldoende stof tot nadenken over.
Over Liesbeth Tettero
Liesbeth Tettero is trainer en coach in het openbaar bestuur (www.publice.nl) en van ambitieuze vrouwen (www.feministerie.nl).
