Collectief arbeidsrecht

Woord vooraf / V
Meest gebruikte afkortingen / XIII
Lijst van verkort geciteerde werken / XVII

Hoofdstuk 1
Inleiding / 1

Hoofdstuk 2
Vakverenigingen en vakverenigingsrecht / 3
2.1 Vakbonden / 3
2.1.1 De structuur van de Nederlandse vakbeweging / 3
2.1.2 Het bedrijvenwerk/vakbondswerk in de onderneming / 8
2.1.3 De organisatiegraad / 10
2.1.4 Voordelen voor vakbondsleden / 13
2.1.5 De financiering van de vakbeweging / 14
2.1.6 De toekomst van de vakbeweging / 18
2.2 Werkgevers / 21
2.3 Vakverenigingsrecht / 25
2.4 De representativiteitskwestie / 29

Hoofdstuk 3
Het Nederlandse stelsel van collectieve arbeidsverhoudingen / 33
3.1 Inleiding / 33
3.2 Publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie / 33
3.3 Loon- en inkomenspolitiek / 35
3.3.1 Het verleden / 35
3.3.2 De actualiteit: topinkomens / 41
3.4 De overlegeconomie/het poldermodel / 50
3.5 De instituties van het overlegmodel / 53
3.6 Centraal of decentraal? / 57
3.7 Wetgeving of zelfregulering door de sociale partners / 62

Hoofdstuk 4
Het cao-gebeuren / 65
4.1 De cao-kaart van Nederland / 65
4.2 Inhoud van het jaarlijkse cao-overleg / 72
4.2.1 F lexibele beloning / 74
4.2.2 Arbeidstijdverkorting en flexibele arbeidstijden / 77
4.2.3 Vakantie en verlof / 79
4.2.4 Ouderenbeleid, vervroegd uittreden en pensioen / 80
4.2.5 Aanvullende sociale zekerheid / 82
4.2.6 Arbeidsomstandigheden / 84
4.2.7 Werkgelegenheid, flexwerk en uitbesteding / 84
4.2.8 Scholing en ‘employability’ / 86
4.2.9 Kinderopvang / 87
4.2.10 Tussenconclusie / 88
4.2.11 Loonofferakkoorden / 88
4.3 De structuur van het cao-overleg / 90

Hoofdstuk 5
Cao-recht I / 95
5.1 De geschiedenis van het cao-recht en het wezen van de cao / 95
5.1.1 De geschiedenis van het cao-recht / 95
5.1.2 Het rechtskarakter van de cao / 96
5.1.3 Privaat- of publiekrecht? / 101
5.1.4 Het gunstigheidsbeginsel / 102
5.2 De partijen bij de cao / 105
5.3 De gebondenheid aan de cao / 108
5.3.1 De gebondenheid door lidmaatschap aan beide zijden / 109
5.3.2 De art. 14-constructie / 110
5.3.3 G ebondenheid door de algemeenverbindendverklaring / 113
5.3.4 G ebondenheid door overgang van de onderneming / 114
5.3.5 G ebondenheid door een contractueel beding / 117
5.3.6 G ebondenheid door gebruik of gewoonte / 120
5.3.7 Overige vormen van gebondenheid / 121
5.4 De werkingssfeer van de cao / 121
5.4.1 De werkingssfeer wat betreft de bedrijfstak/onderneming (de ‘horizontale werkingssfeer') / 122
5.4.2 De werkingssfeer wat betreft groepen van werknemers (de ‘verticale werkingssfeer’) / 125
5.4.3 De territoriale werkingssfeer / 128
5.4.4 De werkingssfeer in de tijd / 128
5.5 De inhoud van de cao / 131
5.5.1 Normatieve en obligatoire bepalingen / 131
5.5.2 Diagonale bepalingen / 133
5.5.3 F ondsen / 135
5.5.4 Sociaal plan / 135
5.5.5 Delegatiebepalingen / 137
5.5.6 Ongelijke behandeling van georganiseerden en ongeorganiseerden / 139
5.5.7 De ‘wet’ als grens aan de regelingsmacht der cao-partijen / 140
5.6 Publiciteit, interpretatie en handhaving / 142
5.6.1 Publiciteit / 142
5.6.2 Interpretatie / 142
5.6.3 Handhaving / 146
5.7 De cao in het internationale privaatrecht / 155

Hoofdstuk 6
Cao-recht II / 161
6.1 Een recht op c.q. verplichting tot cao-onderhandelen? / 161
6.2 Algemeenverbindendverklaring / 165
6.2.1 De procedure / 166
6.2.2 Beroep / 167
6.2.3 Het meerderheidsvereiste / 167
6.2.4 De toetsing / 170
6.2.5 Uitzonderingen / 174
6.2.6 Dispensatie / 179
6.2.7 Rechtskracht, duur en nawerking van de avv / 180
6.2.8 Het politieke debat over de avv als zodanig / 183
6.3 Het ontwijken van het keurslijf van de cao / 188
6.4 Cao-recht, het mededingingsrecht, het EU-recht met betrekking tot staatssteun, openbare aanbesteding en de vier basisvrijheden van de Europese markt / 192
6.5 Cao-regelgeving in staatkundig, grondrechtelijk en arbeidsrechtelijk perspectief / 195
6.5.1 Driekwartdwingend recht / 197
6.6 Toekomst van de cao en van het nationale cao-recht / 199

Hoofdstuk 7
Stakingsrecht – algemeen / 205
7.1 Over collectieve arbeidsconflicten / 205
7.2 Typologie / 206
7.3 De strafrechtelijke kant van de staking / 207
7.4 Historische ontwikkeling van de staking naar civiel recht / 208
7.5 Waarom een stakingsrecht? / 209
7.6 Het stakingsrecht als strategisch en ritueel gebeuren / 210
7.7 Rechtmatig, tenzij... / 212
7.8 De spelregeltoetsing / 214
7.9 De misbruik- en proportionaliteitstoetsing / 216
7.10 Evaluatie van de rechtspraak op hoofdzaken en de toekomst van het stakingsrecht / 219

Hoofdstuk 8
Stakingsrecht – bijzonder / 223
8.1 Bijzondere arbeidsconflicten? / 223
8.2 Stakingen om rechtsconflicten / 223
8.3 De erkenningsstaking / 225
8.4 Stakingen in strijd met de cao / 226
8.5 Wilde stakingen / 227
8.6 Stakingen tegen anderen dan de eigen werkgever / 228
8.7 Solidariteits- of sympathiestakingen / 228
8.8 Politieke stakingen / 229
8.9 Kortstondige werkonderbrekingen, selectieve stakingen, estafettestakingen, stiptheidsacties, langzaamaanacties, gratis dienstbetoonacties / 230
8.10 Blokkades / 232
8.11 Bezetting / 233
8.12 G evolgen van onrechtmatigheid voor de vakbonden / 233
8.13 Staking en de individuele arbeidsovereenkomst / 234
8.14 Betaling van werkwilligen / 236
8.15 Uitsluiting en andere weermiddelen van de werkgever / 237
8.16 Onderzoek, verzoening, bemiddeling en arbitrage / 239
8.17 Collectieve acties van zelfstandigen / 240

Hoofdstuk 9
Medezeggenschap – algemeen / 243
9.1 Inleiding / 243
9.2 Begrippen en vormen van medezeggenschap/duaal systeem / 245
9.3 Medezeggenschap in de top van de onderneming (Structuurwet) / 247
9.4 Recht van enquête / 257
9.5 Collectief ontslag / 261
9.6 F usiegedragsregels / 264
9.7 Medezeggenschapsrecht in cao’s / 270
9.8 Heeft medezeggenschap nog een toekomst? / 271
9.9 Een droom: de coöperatie / 273
9.10 F inanciële werknemersparticipatie (Werknemersaandelen) / 274

Hoofdstuk 10
Ondernemingsraden / 275
10.1.1 De aanpassingen van de Wet op de ondernemingsraden / 275
10.1.2 De WOR en de cao / 278
10.2 Het reglement van de OR / 278
10.3 Instelling en opheffing van de OR / 279
10.3.1 De instellingsplicht / 279
10.3.2 Definitie onderneming / 280
10.3.3 Samengestelde onderneming / 281
10.3.4 G etalsdrempels / 283
10.3.5 Positie deeltijders en flexwerkers / 284
10.3.6 De opheffing van de OR / 285
10.4 Samenstelling van de OR / 286
10.4.1 Omvang van de OR / 286
10.4.2 Commissies van de OR / 287
10.4.3 Achterbanraadpleging / 287
10.4.4 Zittingsduur (art. 12 WOR) / 287
10.4.5 Voorzitter OR / 288
10.4.6 Secretariaat OR / 288
10.4.7 Vergaderen/vergaderfrequentie / 288
10.4.8 De overlegvergadering / 288
10.4.9 Bestuurder / 290
10.4.10 Rechtspersoonlijkheid / 290
10.5 Verkiezing van de OR / 291
10.5.1 Kiesrecht (art. 6 lid 2, 3 en 5 WOR) / 291
10.5.2 Kandidatenlijsten (art. 9 WOR) / 291
10.5.3 Kiesgroepen / 292
10.5.4 Verkiezingen / 293
10.6 F aciliteiten en rechtsbescherming / 293
10.6.1 F aciliteiten / 293
10.6.2 Rechtsbescherming / 295
10.7 Bevoegdheden van de OR in het algemeen en het informatierecht in het bijzonder / 296
10.7.1 Het informatierecht en de geheimhoudingsplicht / 296
10.7.2 Voorinformatie / 299
10.8 Het adviesrecht bij belangrijke besluiten (art. 25 WOR) en de beroepsregeling daartegen (art. 26 WOR) / 299
10.9 Het instemmingsrecht bij belangrijke besluiten (art. 27 WOR) / 313
10.10 Overige bevoegdheden en taken / 318
10.11 De inspraak in kleine bedrijven / 321
10.12 G eschillenregelingen / 322
10.12.1 Conflicten / 322
10.12.2 De geschillenregeling bij de rechterlijke macht / 323
10.12.3 De bedrijfscommissies / 325
10.12.4 Misbruik / 326
10.13 Medezeggenschap bij veiligheid en gezondheid / 327
10.14 De OR en de vaststelling van arbeidsvoorwaarden / 328
10.14.1 De formule van art. 27 lid 3 WOR. / 331
10.14.2 De rechtsnatuur van afspraken tussen ondernemer en OR / 334
10.14.3 De rechtsnatuur van het reglement, de personeelsgids en dergelijke / 339

Hoofdstuk 11
Overheid en semioverheid / 341
11.1 De arbeidsverhoudingen bij de overheid / 341
11.2 Arbeidsvoorwaardenvorming bij de overheid / 342
11.3 De ambtenarenstaking / 350
11.4 Medezeggenschap bij de overheid / 352
11.5 Arbeidsvoorwaardenvorming bij de semioverheid / 354
11.6 Topsalarissen bij overheid en de semipublieke sector / 356
11.7 Het stakingsrecht in de semioverheidssector / 360
11.8 Medezeggenschap in onderwijs en zorg / 361

Hoofdstuk 12
Internationaal / 365
12.1 Inleiding / 365
12.2 Internationale organisaties van vakbonden en werkgevers / 366
12.3 De Internationale Arbeidsorganisatie / 367
12.4 De arbeidsverhoudingen in de Europese Unie / 368
12.5 Overige internationale instituties / 371
12.6 De vakverenigingsrechten in internationaal perspectief / 371
12.6.1 De vakverenigingsrechten-verdragen van de IAO / 373
12.6.2 Artikelen 5, 6 en 21 van het Europees Sociaal Handvest / 377
12.6.3 Artikel 11 Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden / 378
12.6.4 Artikel 12, 27 en 28 van het EU Handvest van grondrechten / 380
12.6.5 Internationale bronnen en de loon- en inkomenspolitiek / 381
12.7 Internationale aspecten van het medezeggenschapsrecht / 382
12.7.1 De nationale dimensie / 382
12.7.2 De internationale dimensie / 384

Hoofdstuk 13
Horizon / 391
13.1 Een geschiedkundige terugblik / 391
13.2 Het perspectief / 392

Trefwoordenregister / 397