Veranderen met Appreciative Inquiry

1 Inleiding 16
1.1 Veranderen met appreciative inquiry 16
1.2 Wat is er nieuw in het boek? 17
1.3 Motivatie voor een vernieuwd boek 18
1.4 Voor wie is het boek bestemd? 20
1.5 Structuur en opzet van het boek 21
1.6 Afsluitend 23
Bijlage Het ‘Bildungs-potentieel’ van appreciative inquiry 24

Deel 1 kennismaken met appreciative inquiry
2 Introductie van appreciative inquiry 30
Doelstelling 30
2.1 Inleiding 30
2.2 Anders omgaan met veranderen en vernieuwen 31
2.3 Onderzoeken als methode van veranderen 35
2.4 Actieonderzoek: Onderzoeken met en vanuit de praktijk 38
2.5 Het belang van taal bij verandering 39
2.6 Een andere visie op veranderen 40
2.7 Wanneer pas je appreciative inquiry toe? 41
2.8 De principes van appreciative inquiry 43
2.8.1 Het sociaal-constructionistische principe 43
2.8.2 Het poëtische principe 44
2.8.3 Het simultaniteitsprincipe 44
2.8.4 Het anticipatoire principe 45
2.8.5 Het positieve principe 45
2.9 De aanpak van appreciative inquiry: Het 4D-model 46
2.9.1 Discover – Vertellen 46
2.9.2 Dream – Verbeelden 47
2.9.3 Design – Vormgeven 47
2.9.4 Deliver – Vernieuwen 48
2.10 Afsluitend 48
Reflectievragen 48

3 Waarderen en onderzoeken als grondslagen voor verandering 49
Doelstelling 49
3.1 Naar een andere visie op communicatie 49
3.1.1 Communicatie als informatieoverdracht 49
3.1.2 Communicatie als een proces van betekeniscreatie 51
3.1.3 Oog krijgen voor gezamenlijke betekeniscreatie 53
3.2 Dagelijkse gesprekken in organisaties 54
3.3 Het voeren van waarderende gesprekken 56
3.3.1 Een vragende, onderzoekende houding 57
3.3.2 Waarderende vragen die richting geven 57
3.3.3 Focus op ervaringsgerichte verhalen 58
3.3.4 Responsieve communicatie 60
3.3.5 Transformatief potentieel 61
3.4 Stromen van conversaties beïnvloeden 61
3.5 Afsluitend 62
Reflectievragen 63
Bijlage Waarderend onderzoeken als houding: wat we kunnen leren van de kunsten 64

4 Waarderend faciliteren van verandering 70
Doelstelling 70
4.1 Inleiding 70
4.2 Wat is faciliteren? 71
4.3 Functies en rollen 72
4.3.1 Drie kernfuncties van faciliteren 72
4.3.2 Vier mogelijke rollen van een facilitator 73
4.4 De waarderende onderzoekende facilitator 76
4.4.1 Een waarderende houding 77
4.4.2 Een onderzoekende instelling 80
4.5 De facilitator: buitenstaander of deelnemer? 81
4.6 Afsluitend 82
Reflectievragen 83

Deel 2 voorbereidingen treffen
5 De samenwerking vormgeven 86
Doelstelling 86
5.1 Een start maken met verandering 86
5.2 Het begin van verandering: onbehagen of verlangen 87
5.3 Waarderend luisteren naar verhalen 89
5.4 Hoeveel vertel je over appreciative inquiry? 92
5.5 Zicht krijgen op de politieke context van je onderzoek 94
5.6 Naar heldere afspraken met de opdrachtgever 95
5.7 Afsluitend 96
Reflectievragen 96
Bijlage Checklist vragen over de politieke context van een veranderingsproces 97

6 Een onderzoeksopzet maken 99
Doelstelling 99
6.1 Richtinggevende keuzes maken voor het onderzoek 99
6.1.1 Het tijdpad 99
6.1.2 Selectie van de deelnemers 100
6.1.3 Keuze van het onderzoeksthema 101
6.2 De organisatie van het onderzoeksproces 108
6.2.1 Sturing en uitvoering van het onderzoek 108
6.2.2 Structurering van het onderzoek 110
6.2.3 Locatiekeuze en faciliteiten 111
6.2.4 Organisatorische ondersteuning 112
6.3 Een startbijeenkomst organiseren 113
6.4 Het begeleiden van groepen en bijeenkomsten 116
6.5 Afsluitend 118
Reflectievragen 118
Bijlage Overzicht van facilitaire zaken 119
Bijlage Een kort waarderend onderzoek voor een startbijeenkomst 123

Deel 3 onderzoeken en veranderen
7 Discoverfase: Onderzoeken van verhalen 128
Doelstelling 128
7.1 Inleiding 128
7.2 Op zoek naar verhalen die het verschil maken 129
7.2.1 De kracht van waarderende verhalen 130
7.2.2 Verhalen die beweging creëren 131
7.3 Voorbereidingen treffen voor de Discoverfase 132
7.3.1 Beschikbare tijd voor de Discoverfase 132
7.3.2 Een onderzoeksopzet maken 132
7.3.3 Manieren om verhalen te verzamelen 134
7.3.4 Ontwikkelen van waarderende vragen 136
7.3.5 Een vragenlijst opstellen 143
7.4 Het voeren van waarderende gesprekken 148
7.4.1 De kunst van het doorvragen 149
7.4.2 Wanneer het gesprek een ‘verkeerde’ kant uitgaat 149
7.5 Betekenis creëren uit de waarderende gesprekken 150
7.5.1 Het bundelen en verspreiden van interviewverslagen 151
7.5.2 Het bespreken van verhalen in een groepsbijeenkomst 151
7.5.3 Samen betekenis geven aan het geheel van verhalen 153
7.6 Uitkomsten en impact 155
Reflectievragen 155
Bijlage Verslaglegging van een interview 156
Bijlage Het wonder van een Wall of Wonder 157

8 Dreamfase: De toekomst verbeelden 162
Doelstelling 162
8.1 Dromen: What’s in a name? 162
8.2 Een dynamische opvatting van tijd 163
8.3 Slim gebruikmaken van de selffulfilling prophecy 164
8.4 Stap 1: Wensen en verwachtingen inventariseren 165
8.5 Stap 2: Dromen ontwikkelen 168
8.6 Stap 3: Op creatieve wijze het toekomstbeeld presenteren 170
8.7 Stap 4: Toetsen van de richting van de collectieve ambitie 171
8.8 Uitkomsten en impact 172
Reflectievragen 173
Bijlage De Discover- en Dreamfase zichtbaar en bespreekbaar maken met terugspeeltheater 174
Bijlage Hoe beelddenken het AI-proces katalyseert 177

9 Designfase: Veranderingen zichtbaar maken en vergroten 182
Doelstelling 182
9.1 Design: Bewegen naar het toekomstbeeld 182
9.2 Creatieve spanning creëren en productief maken 184
9.3 Voorbereidingen treffen voor deze fase 185
9.4 Stap 1: Ontwerpthema’s kiezen 186
9.5 Stap 2: Condities, kansen en mogelijkheden identificeren 187
9.6 Stap 3: Provocatieve voorstellen ontwikkelen 190
9.7 Stap 4: Kiezen voor verandering 193
9.8 Uitkomsten en impact 195
Reflectievragen 195
Bijlage Oefening: Doe je mee? Halen en brengen 196

10 Deliverfase: Experimenteren kun je leren 199
Doelstelling 199
10.1 Experimenteren in plaats van implementeren 200
10.2 Voorbereidingen treffen 200
10.2.1 Bijeenkomsten in de Deliverfase 200
10.2.2 Informatievoorziening 201
10.2.3 Rol van de opdrachtgever 202
10.3 Stap 1: De uitkomsten doorspreken 203
10.4 Stap 2: Ideeën en initiatieven formuleren voor actie 203
10.5 Stap 3: Robuuste actieplannen maken 204
10.6 Stap 4: Een tijdlijn maken van initiatieven en acties 206
10.7 Stap 5: Aan de slag in de praktijk 207
10.8 Stap 6: Verantwoording afleggen 210
10.9 Uitkomsten en impact 210
Reflectievragen 211

Deel 4 praktijktoepassingen
11 Waarderende gespreksvoering in de praktijk 214
11.1 Inleiding 214
11.2 Waarderend Coachen. Een zoektocht naar hoopvolle verhalen 215
11.3 Loopbaancoaching voor millennials 218
11.4 Groepsleren uit eigen ervaringen 222
11.5 De waarde van conflict 225
11.6 Conflicten bespreken in waarderende conversaties 229

12 Storytelling 234
12.1 Inleiding 234
12.2 Storytelling 236
12.3 De ander verrast. Uitbraak uit een denkpatroon 242
12.4 Het gaat om de verhalen, Annie! 246
12.5 Appreciative inquiry in de kerk: waarderende gemeenteopbouw! 249
12.6 De talking stick-methode. Waarderende aandacht voor elkaar 253

13 Samen richting geven 258
13.1 Inleiding 258
13.2 Ambtenaren werken succesvol samen met inwoners 259
13.3 Generativiteit kun je niet afdwingen, maar wel stimuleren 262
13.4 Van silomanagement naar post-siloleiderschap 268
13.5 Talentwaarderend werken met Klimaatvragen 274
14 Maatwerktoepassingen van appreciative inquiry 278
14.1 Inleiding 278
14.2 Waardegericht werken aan welbevinden op school 279
14.3 Met de CliftonStrengths talentwaarderend (samen)werken 281
14.4 Waarderend leidinggeven 286
14.5 Een open mind brengt nieuwe mogelijkheden ... 292
14.6 Maak de sprong! Waarderende kwaliteitszorg bij de HAN University of Applied Sciences 294

15 Een fascinerend toekomstperspectief 302
15.1 Doelstelling 302
15.2 Appreciative inquiry als relationele praktijk 303
15.2.1 Relationeel veranderen als dagelijkse praktijk 304
15.2.2 Stimuleren van inclusiviteit en deelname 305
15.2.3 Inhoud, proces en relatie zijn met elkaar verweven 306
15.2.4 Relationeel veranderen als vervolgstap? 306
15.2.5 Samenvattend 307
15.3 Kritisch waarderend onderzoeken 307
15.3.1 Onderzoeken vanuit vertrouwen en veiligheid 308
15.3.2 Twee opvattingen van waarderen 309
15.3.3 Mensen uitnodigen om verhalen te vertellen 310
15.3.4 Op zoek naar waardevolle verhalen 311
15.3.5 Afsluitend 314
15.4 Oog krijgen voor generativiteit 314
15.4.1 Wat is generativiteit? 314
15.4.2 Naar een transformatie in denken en doen 315
15.4.3 Voorwaarden scheppen voor generatieve verandering 316
15.5 Afsluitend 322

Epiloog 323
Over de auteurs 325
Literatuur 331