Praktijkboek Waterbeheer onder de Omgevingswet

Lijst van afkortingen 27

Inleiding 31
Herman Havekes & Willem Wensink

Deel I Algemeen
1 Begripsbepalingen en geografische bepalingen 59
Peter de Putter & Simon Handgraaf
1.1 Inleiding 59
1.2 Definities van belangrijke begrippen voor het waterbeheer 60
1.2.1 Beheer van watersystemen 60
1.2.2 Onderdelen van watersystemen en waterstaatswerk 62
1.2.3 Wateractiviteit en milieubelastende activiteit 69
1.2.4 Begrippen in relatie tot het riolerings- en zuiveringsbeheer 78
1.3 Deels nieuwe terminologie onder de Omgevingswet 79
1.4 Geografische bepalingen 80

2 Doelstellingen en omgevingswaarden 85
Jasper van Kempen, Olaf Kwast, Marieke Prins & Peter de Putter
2.1 Inleiding 85
2.2 Doelstellingen en omgevingswaarden: algemeen 86
2.3 Omgevingswaarden voor en beoordeling van waterkeringen 89
2.3.1 Omgevingswaarden voor waterkeringen 89
2.3.2 Beoordeling veiligheid primaire waterkeringen 93
2.3.3 Kustlijnzorg en beoordeling grote rivieren 95
2.4 Omgevingswaarden voor wateroverlast en waterschaarste 96
2.4.1 Inleiding 96
2.4.2 Omgevingswaarden voor wateroverlast 97
2.4.3 Omgaan met waterschaarste: de verdringingsreeks 100
2.5 Omgevingswaarden en andere doelstellingen voor en monitoring van de kwaliteit van oppervlaktewater 105
2.5.1 Algemeen 105
2.5.2 Omgevingswaarden voor de kwaliteit van oppervlaktewaterlichamen 106
2.5.3 Andere doelstellingen voor de fysieke leefomgeving ten aanzien van de kwaliteit van oppervlaktewaterlichamen 109
2.5.4 Monitoring 110
2.6 Omgevingswaarden voor en monitoring van de kwaliteit van grondwater 110
2.6.1 Algemeen 110
2.6.2 Omgevingswaarden voor grondwaterlichamen 111
2.6.3 Andere doelstellingen voor de fysieke leefomgeving ten aanzien van grondwaterlichamen 112
2.6.4 Monitoring 115

3 Organisatie en taaktoedeling van het waterbeheer 117
Herman Havekes & Peter de Putter
3.1 Inleiding 117
3.2 Toedeling beheer en watertaken onder de Omgevingswet 120
3.2.1 Algemeen 120
3.2.2 Gemeentelijke watertaken 121
3.2.3 Taken van het waterschap 132
3.2.4 Provinciale watertaken 133
3.2.5 Rijkstaken op gebied van water 134
3.3 Interbestuurlijke samenwerking en afstemming 135
3.3.1 Samenwerking en afstemming in het waterbeheer 135
3.3.2 Afstemming tussen waterschappen en gemeenten 135
3.3.3 Een specifieke afstemmingsverplichting: de watertoets 137
3.4 Doorwerking van beleid en mogelijkheden van interbestuurlijk toezicht 138
3.4.1 Inleiding 138
3.4.2 Doorwerking van beleid en toezicht via instructieregels, instructies, indeplaatstreding en vernietiging van waterschapsbeslissingen 140
3.5 Tot slot 147

4 Digitaal Stelsel Omgevingswet 149
Charlotte Contreras León-Dunnink & Simon Handgraaf
4.1 Inleiding: de digitale motor onder de Omgevingswet 149
4.2 De verschillende onderdelen van het DSO 149
4.3 Regels over het DSO 154
4.4 Verhouding DSO, Bekendmakingswet en de Wet open overheid 158
4.4.1 Wep 159
4.4.2 Woo 159
4.5 Digitalisering van de lokale regels 161
4.6 Toepasbare regels 167
4.7 Overgangsfase 169

Deel II Instrumentarium beleid, uitvoering en regelgeving
5 Omgevingsvisies 173
Willem Wensink & Desirée van Zwieten-Seip
5.1 Inleiding 173
5.2 De omgevingsvisie 173
5.2.1 Algemeen 173
5.2.2 Nationale omgevingsvisie 175
5.2.3 Provinciale omgevingsvisie 176
5.2.4 Gemeentelijke omgevingsvisie 177
5.2.5 Water in omgevingsvisies 178
5.3 Totstandkomingsprocedure 178
5.3.1 Voorbereiding 178
5.3.2 Participatie 179
5.3.3 Vaststelling 179
5.4 Milieueffectrapportage 180
5.5 Juridische doorwerking 181
5.6 Van Waterwet naar Omgevingswet 181

6 Programma’s waterbeheer 183
Miriam Aerts, Ina Kraak & Desirée van Zwieten-Seip
6.1 Inleiding programma’s Omgevingswet 183
6.2 Het programma 183
6.2.1 Algemeen 183
6.2.2 Relatie met andere instrumenten 185
6.2.3 Verplichte en onverplichte programma’s 186
6.2.4 Programmatische aanpak 189
6.3 Verplichte programma’s 190
6.3.1 Waterbeheerprogramma’s 190
6.3.2 Regionaal waterprogramma 192
6.3.3 Nationaal Waterprogramma (NWP) 192
6.3.4 Programma’s op grond van Europese richtlijnen 194
6.3.5 Overgangsrecht 194
6.4 Onverplichte programma’s 195
6.5 Europese richtlijnen en programma’s 195
6.5.1 de Europese KRW 195
6.5.2 Andere Europese richtlijnen 199
6.6 Conclusie 200

7 Decentrale regelgeving 203
Herman Havekes, Sandra Weide-Reynaers & Willem Wensink
7.1 Inleiding 203
7.2.1 Algemeen kader en systematiek 203
7.2.2 Decentrale regelgeving: omgevingsplan, waterschapsverordening en omgevingsverordening 204
7.2.3 Relatie tussen regelingen (AMvB’s en decentrale regels) 204
7.3 Omgevingsplan 205
7.3.1 Algemeen kader en relevantie voor waterbeheer 205
7.3.2 Voor waterbeheer relevante activiteiten 206
7.3.3 Procedurele bepalingen 209
7.4 Waterschapsverordening 210
7.4.1 Algemeen kader 210
7.4.2 Inhoud waterschapsverordening 211
7.4.3 Procedurele bepalingen 216
7.5 Omgevingsverordening 218
7.5.1 Algemeen kader 218
7.5.2 Voor waterbeheer relevante activiteiten 218
7.5.3 Procedurele bepalingen 219
7.6 Doorwerking van beleid en toezicht door hoger gezag 220
7.6.1 Doorwerking van beleid door instructieregels 220
7.6.2 Doorwerking van beleid door instructies 222
7.6.3 Indeplaatstreding en vernietiging door het Rijk 225
7.7 Bruidsschat 226
7.7.1 Waarom een bruidsschat? 226
7.7.2 Betekenis van de bruidsschat voor de waterschappen 227
7.7.3 Inhoudelijke regels bruidsschat 228
7.7.4 Wisselwerking tussen bruidsschatregels gemeenten en waterschappen 230
7.8 Overgangsrecht 231
7.8.1 Vindplaats overgangsrecht 231
7.8.2 Overgangsfase decentrale verordeningen 233

8 Systematiek van de rijksregels over activiteiten 241
Simon Handgraaf
8.1 Inleiding 241
8.2 Toepassingsbereik rijksregels: subsidiariteit 242
8.3 Systematiek algemene rijksregels 244
8.3.1 Algemene zorgplicht en specifieke zorgplichten 244
8.3.2 Maatwerk 246
8.3.3 Meldingen en informatieplichten 248
8.3.4 Gelijkwaardige maatregelen 249
8.4 Vergunningplichten 250
8.5 Conclusie 252

9 Werken met een publiek belang: projectbesluit en vergunning eigen dienst 255
Sjaak Poortvliet
9.1 Inleiding 255
9.2 Projectbesluit voor het uitvoeren, in werking hebben en in stand houden van een project 256
9.2.1 Verplicht projectbesluit 256
9.2.2 Onverplicht projectbesluit of vergunning eigen dienst 256
9.2.3 Bevoegd gezag voor vaststelling van een projectbesluit (gezamenlijk projectbesluit en flexibiliteitsregeling) 261
9.2.4 Inhoud projectbesluit 262
9.2.5 Integraal projectbesluit 264
9.2.6 Uitwerking projectbesluit 266
9.2.7 Instructieregels projectbesluit 267
9.3 Projectprocedure 268
9.3.1 Kennisgeving voornemen om een verkenning uit te voeren 269
9.3.2 Kennisgeving participatie 271
9.3.3 Voorkeursbeslissing 273
9.4 Vaststellingsprocedure 275
9.4.1 Toepassing Awb 275
9.4.2 Coördinatie van uitvoeringsbesluiten 275
9.4.3 Goedkeuring projectbesluit waterschap 277
9.4.4 Inwerkingtreding projectbesluit 277
9.4.5 Rechtsbescherming 278
9.5 Aanwijzingen met betrekking tot projectbesluit 279
9.5.1 Geen belemmering projectbesluit 279
9.5.2 Bevoegdheid tot indeplaatstreding 279
9.6 Overgangsrecht 280
9.6.1 Overgangsrecht projectplannen 280
9.6.2 Overgangsfase projectbesluit 283

10 Peilbesluit en legger 285
Frank Groothuijse & Andy Krijgsman
10.1 Inleiding peilbesluit en legger onder de Omgevingswet 285
10.2 Peilbesluiten 286
10.2.1 Algemeen 286
10.2.2 Peilbesluit alleen verplicht voor aangewezen waterlichamen 287
10.2.3 Rechtsgevolg peilbesluit: inspanningsplicht voor de beheerder 287
10.2.4 Totstandkoming van peilbesluiten 288
10.2.5 Vaststelling van peilbesluiten 289
10.2.6 Publiekrechtelijke handhaving van de inspanningsplicht om het peil overeenkomstig het peilbesluit te handhaven? 291
10.2.7 Aansprakelijkheid niet handhaven peilbesluit 292
10.2.8 Overgangsrecht 294
10.2.9 Actuele ontwikkelingen: peilbesluit en bodemdaling 294
10.3 De legger onder de Omgevingswet 296
10.3.1 Belang leggerplicht 296
10.3.2 Technisch beheersregister 298
10.3.3 Relatie legger en wijziging waterstaatswerk 298
10.3.4 Beperkingengebieden in plaats van beschermingszones 298
10.3.5 Belang voor bergingsgebieden 299
10.3.6 Andere typen leggers; status legger Omgevingswet en onderscheid met onderhoudslegger Wschw 299
10.3.7 Vrijstelling leggerplicht 302
10.3.8 Procedure vaststellen voor legger Omgevingswet 303
10.3.9 Beroep tegen besluit tot vaststelling legger 303
10.3.10 Nadeelcompensatie 304
10.3.11 Overgangsrecht (van Waterwet naar Omgevingswet) 304
10.4 Verhouding legger tot andere instrumenten 305

11 Gedoogplichten en onteigening in het waterbeheer 307
Herman Havekes & Claudia van Hoorn
11.1 Inleiding 307
11.2 Betekenis gedoogplichten 308
11.2.1 Van Waterwet naar Omgevingswet 308
11.2.2 Begripsbepalingen 309
11.2.3 Toegang tot perceel rechthebbende 310
11.3 Gedoogplichten voor het waterbeheer 311
11.3.1 Gedoogplichten van rechtswege 311
11.3.2 Gedoogplichten bij beschikking 315
11.4 Handhaving 325
11.5 Overgangsrecht en natrekking 326
11.5.1 Overgangsrecht 326
11.5.2 Geen natrekking voor werken van algemeen belang 327
11.6 Onteigening 327
11.6.1 Inleiding 327
11.6.2 Nieuw onteigeningsregime 328

12 Optreden bij gevaar voor waterstaatswerken 333
Herman Havekes
12.1 Inleiding 333
12.2 Optreden bij gevaar voor waterstaatswerken 334
12.2.1 Toepassingsbereik regeling 335
12.2.2 Calamiteitenplan 335
12.2.3 Oefenen 336
12.2.4 Verhouding tot algemene keten crisisbeheersing 336
12.2.5 Bevoegdheden bij gevaar 337
12.2.6 Kennisgeving aan en toezicht door hoger gezag 337
12.2.7 Optreden door hoger gezag bij gevaar 338
12.2.8 Verplicht herstel van waterstaatswerken 338
12.2.9 Evaluatie van optreden tijdens gevaar 339
12.2.10 Noodbevoegdheden BES-eilanden 339
12.2.11 Overgangsrecht gevaar (van Waterwet naar Omgevingswet) 339

Deel III Regulering wateractiviteiten door derden
13 Lozingsactiviteiten en stortingsactiviteiten in zee 343
Simon Handgraaf & Christine Jongma
13.1 Inleiding 343
13.2 Centrale regulering lozingsactiviteiten op oppervlaktewater 344
13.2.1 Achtergrond rijksregels lozingsactiviteiten 344
13.2.2 Toepassingsbereik rijksregels lozingsactiviteiten 344
13.2.3 Bedrijfstakken en bedrijfstakoverstijgende activiteiten 346
13.2.4 Inhoudelijke regels 347
13.3 Decentrale regulering lozingsactiviteiten op regionale wateren 349
13.3.1 Achtergrond 349
13.3.2 Toepassingsbereik 350
13.3.3 Bruidsschat 350
13.3.4 Aanvullende regels 350
13.3.6 Maatwerkregels en maatwerkvoorschriften 352
13.3.7 Meldplicht en informatieplicht 352
13.3.8 Gelijkwaardige maatregel 353
13.3.9 Vergunningplichten 353
13.4 Overige regulering van lozingsactiviteiten op rijkswateren 354
13.5 Regulering lozingsactiviteiten op rwzi 356
13.6 Regulering stortingsactiviteiten op zee 357
13.7 Beoordelingsregels 358
13.7.1 Vergunningvoorschriften 359
13.7.2 Decentrale beoordelingsregels 360
13.8 Conclusies 360

14 Beperkingengebiedactiviteiten 363
Olaf Kwast & Jan van der Sommen
14.1 Inleiding 363
14.1.1 Begrippen 363
14.2 Aanleiding, oogmerken, activiteiten en bevoegd gezag 364
14.2.1 Aanleiding voor regels over beperkingengebiedactiviteiten 364
14.2.2 Oogmerken voor regels over beperkingengebiedactiviteiten 365
14.2.3 Welke activiteiten regelen als beperkingengebiedactiviteiten? 366
14.2.4 Bevoegd gezag 369
14.3 Instrumentarium: type regels en normadressaat 369
14.3.1 Algemene regels en zorgplichten 369
14.3.2 Omgevingsvergunning 371
14.3.3 Meldingsplichten en informatieplichten 373
14.3.4 Flexibiliteit van de regels: maatwerkvoorschriften en gelijkwaardigheid 374
14.4 Gebieden waar de regels gelden 375
14.4.1 Beperkingengebied als werkingsgebied 375
14.4.2 Omvang en overlap van het beperkingengebied 376
14.4.3 Aanwijzing en geometrische begrenzing 377
14.4.4 Beroep tegen de aanwijzing en geometrische begrenzing 378
14.4.5 Ontsluiting in het DSO en vangnet voor de geometrische begrenzing 379
14.5 Conclusie 380

15 Wateronttrekkingsactiviteiten: grondwater en oppervlaktewater 383
Miriam Aerts, Desirée van Zwieten-Seip & Susanne Wuijts
15.1 Inleiding 383
15.2 Regulering van onttrekken van water aan en brengen van water in rijkswater 384
15.2.1 Bevoegd gezag 384
15.2.2 Instrumentarium 384
15.2.3 Procedurele verplichtingen 387
15.2.4 Toetsingskader/beoordelingsregels 387
15.3 Regulering van onttrekken van water aan en brengen van water in regionaal water 388
15.3.1 Bevoegd gezag 388
15.3.2 Instrumentarium 389
15.3.3 Procedurele verplichtingen 390
15.3.4 Toetsingskader/beoordelingsregels 390
15.4 Regulering van grondwateronttrekkingen en infiltraties 391
15.4.1 Bevoegd gezag 391
15.4.2 Instrumentarium 392
15.4.3 Procedurele verplichtingen 393
15.4.4 Toetsingskader/beoordelingsregels 393
15.5 Conclusie 394

16 Procedurele aspecten omgevingsvergunning voor wateractiviteiten 397
Simon Handgraaf & Lizzy Augustinus
16.1 Inleiding 397
16.2 Aanvraag en voorbereiding 397
16.2.1 Vooroverleg 397
16.2.2 Aanvraagvereisten en participatie 398
16.2.3 Indienen aanvraag 399
16.2.4 Voorbereidingsprocedure 400
16.3 Beslissen op de aanvraag 400
16.3.1 Doelen van het waterbeheer 400
16.3.2 Rekening houden met waterprogramma’s 402
16.3.3 Algemene en specifieke voorschriften 404
16.4 Actualisering, wijziging, intrekking en revisievergunning 405
16.4.1 Actualisering, wijziging en intrekking 405
16.4.2 Actualisering 405
16.4.3 Wijziging en intrekking 406
16.4.4 Revisievergunning 407
16.5 Bevoegd gezag 408
16.5.1 Bevoegd gezag omgevingsvergunning 408
16.5.2 Instemming of advies 410
16.6 Coördinatie 412
16.6.1 Verplichte coördinatie 412
16.6.2 Coördinatieregeling Awb 412

17 Handhaving 415
Willem Wensink
17.1 Inleiding 415
17.2 Handhavingstaak en -bevoegdheid 416
17.3 Toezicht op de naleving 419
17.4 Bestuurlijke sancties 421
17.4.1 Last onder bestuursdwang 422
17.4.2 Last onder dwangsom 426
17.4.3 Intrekking vergunning 432
17.4.4 Verzoek om handhaving 433
17.5 Handhaving van de zorgplicht 435
17.6 Handhavingsprocedure en rechtsbescherming 436
17.6.1 Bezwaar 436
17.6.2 (Hoger) beroep 437
17.7 Bestuurlijke strafbeschikking 437
17.7.1 Bevoegdheid 438
17.7.2 Feiten en tarieven 438
17.7.3 Hoe werkt het instrument? 439
17.7.4 Verzet 440
17.8 Kwaliteitsbevordering en afstemming uitvoering en handhaving 440
17.8.1 Uitvoerings- en handhavingstaken door omgevingsdiensten 441
17.8.2 Informatieverstrekking en afstemming 442

18 Rechtsbescherming 445
Herman Havekes
18.1 Inleiding 445
18.2 Rechtsbescherming onder de Omgevingswet 445

Deel IV Waterbeheer financieel bekeken
19 Heffingen, leges en subsidieregelingen waterbeheer 453
Egbert Monsma, Peter de Putter & Herman Havekes
19.1 Inleiding 453
19.2 Watersysteemheffing 455
19.2.1 Algemeen 455
19.2.2 Systematiek van de heffing 456
19.3 Verontreinigingsheffing en zuiveringsheffing 460
19.3.1 Algemeen 460
19.3.2 Systematiek van de heffing 461
19.4 Rioolheffing 466
19.4.1 Algemeen 466
19.4.2 Systematiek van de heffing 468
19.5 Provinciale grondwateronttrekkingsheffing 470
19.5.1 Algemeen 470
19.5.2 Systematiek van de heffing 473
19.6 Provinciale grondwaterbeschermingsheffing 474
19.7 Leges 475
19.8 Deltafonds 478
19.9 Bekostiging van maatregelen inzake primaire waterkeringen 480
19.9.1 Subsidies voor maatregelen inzake primaire waterkeringen 480
19.9.2 Bijdragen van waterschappen aan de bekostiging 481
19.9.3 Berekening en vaststelling van de bijdrage van een waterschap 483
19.9.4 Doorberekening van de bijdragen in de watersysteemheffing 484

20 Schadevergoeding vanwege waterbeheer op grond van de Omgevingswet 485
Claudia van Hoorn & Ina Kraak
20.1 Inleiding 485
20.2 Schadevergoeding voor rechtmatig of onrechtmatig overheidshandelen 486
20.2.1 Algemene criteria nadeelcompensatie 486
20.2.2 (On)rechtmatig overheidshandelen 488
20.3 Nadeelcompensatie en schadevergoeding in de Awb 494
20.3.1 Nadeelcompensatie volgens titel 4.5 Awb 494
20.3.2 Verzoek schadevergoeding vanwege onrechtmatig overheidsbesluit 500
20.4 Nadeelcompensatie onder de Omgevingswet (afd. 15.1 Ow) 501
20.4.1 Inleiding 501
20.4.2 Opsomming schadeoorzaken in artikel 15.1 Ow: limitatief en exclusief 502
20.4.3 Verlegging moment vergoeding indirecte (plan)schade 505
20.4.4 Actieve en passieve risicoaanvaarding na vaststelling omgevingsplan of -verordening 506
20.4.5 Schaduwschade 507
20.4.6 Normaal maatschappelijk risico en normaal ondernemersrisico: wettelijk forfait 4% bij waardedaling en uitgezonderde bouwwerken 507
20.4.7 Bevoegd gezag 509
20.4.8 Procedureregels en advies over het verzoek om schadevergoeding 510
20.4.9 Rechtsbescherming 510
20.4.10 Overgangsrecht nadeelcompensatieverzoeken Waterwet 510
20.5 Schadevergoeding voor gedoogplichten (afd. 15.2 Ow) 511
20.5.1 Schadevergoeding gedoogplichten van rechtswege: égalitébeginsel 511
20.5.2 Schadevergoeding bij gedoogplichtbeschikkingen: volledige vergoeding 512
20.5.3 Gedoogplicht van rechtswege voor grondwateronttrekking: ook volledige vergoeding 513
20.5.4 Rechtsbescherming schadevergoeding gedoogplichten 514
20.6 Schadeloosstelling bij onteigening (afd. 15.3 Ow) 514
20.7 Kostenverhaal waterbeheer 516
20.7.1 Kostenverhaal bij andere bestuursorganen 516
20.7.2 Verhaal van kosten vanwege onrechtmatig toegebrachte schade aan waterbodem, oever of waterstaatswerk 517
20.7.3 Verhaal van nadeelcompensatie bij beschikking en schadevergoedingsovereenkomst 518
20.7.4 Overgangsrecht 519

Deel V Bijzondere onderwerpen
21 Stedelijk waterbeheer onder de Omgevingswet 523
Gert Dekker, Simon Handgraaf & Peter de Putter
21.1 Inleiding 523
21.2 Belangrijkste wijzigingen door de Omgevingswet 524
21.3 Gemeentelijke omgevingsvisie 527
21.3.1 Inleiding 527
21.3.2 Hoofdzaken beleid: de drie gemeentelijke watertaken 528
21.3.3 (Strategische) doelstellingen stedelijk waterbeheer 530
21.3.4 Sturingsfilosofie 531
21.4 Water- en rioleringsprogramma 532
21.4.1 Van gemeentelijk rioleringsplan naar een rioleringsprogramma 532
21.4.2 Nadere uitwerking beleid en doelstellingen 533
21.4.3 Maatregelen stedelijk waterbeheer en riolering 534
21.4.4 Vaststellingsprocedure rioleringsprogramma 537
21.5 Water in het omgevingsplan 537
21.5.1 De rol van het omgevingsplan in het stedelijk waterbeheer 537
21.5.2 Keuzes bij omzetting van de bruidsschat 539
21.5.3 Afstemming omgevingsplan en waterschapsverordening 541

22 Zwemwater en zwemlocaties 543
Susanne Wuijts & Ciska Schets
22.1 Inleiding 543
22.1.1 Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) 543
22.1.2 Leeswijzer 544
22.2 Aanwijzen en beheren van zwemlocaties 544
22.2.1 Taken en verantwoordelijkheden bevoegd gezag 544
22.2.2 Instrumenten 547
22.3 Bijzondere onderwerpen 550
22.3.1 Zwemmen op niet-aangewezen zwemlocaties 550
22.3.2 Blauwalgen 551
22.3.3 Veiligheid 551
22.3.4 Monitoring en verzameling van informatie 551
22.3.5 Evenementen 552
22.4 Conclusie 552

23 Klimaatadaptatie 553
Gert Dekker, Marjolein Smeets-de Vriendt & Willem Wensink
23.1 Inleiding 553
23.1.1 Het klimaat verandert 553
23.1.2 Aanpassen aan klimaatverandering 554
23.1.3 Klimaatadaptatie en schaalniveaus: groot denken en klein doen 555
23.1.4 Klimaatadaptatie vraagt om een gezamenlijke aanpak 555
23.1.5 De uitdaging: ruimtelijke keuzes maken 556
23.2 Het klimaat verandert en het beleid verandert mee 556
23.2.1 Europa staat niet stil 556
23.2.2 Uitbouwen en intensiveren van het beleid in Nederland 559
23.2.3 Water sturend voor keuzes in de ruimtelijke inrichting 566
23.2.4 Relatie tussen klimaatadaptatie en andere maatschappelijke vraagstukken 568
23.2.5 Weging van het waterbelang 569
23.3 Een volle gereedschapskist voor overheden 572
23.3.1 Rijk 572
23.3.2 Provincies 576
23.3.3 Waterschappen 582
23.3.4 Gemeenten 586
23.4 Dilemma’s bij gebiedsgerichte uitwerking 590
23.4.1 Generiek of gebiedsspecifiek 591
23.4.2 Conflicterende wateropgaven 591
23.4.3 Decentrale keuzes of nationale regie 592

24 Grondwaterkwaliteitsbeheer in relatie tot historische bodem- en grondwaterverontreiniging 593
Nicole Hardon & Marieke Prins
24.1 Inleiding 593
24.2 Taken en bevoegdheden grondwaterkwaliteitsbeheer 594
24.2.1 Taken 595
24.2.2 Bevoegdheden 596
24.3 Van Wbb naar Omgevingswet 599
24.4 KRW-doelen grondwaterkwaliteit in relatie tot een historische bodemen grondwaterverontreiniging 601
24.4.1 Goede chemische toestand, geen achteruitgang toestand en ombuigen significante en aanhoudend stijgende trends in grondwaterlichamen 601
24.4.2 Voorkomen of beperken inbreng van verontreinigende stoffen 602
24.4.3 Water bestemd voor menselijke consumptie 605
24.4.4 Voorkomen achteruitgang 605
24.4.5 Streven naar verbetering 606
24.5 Maatregelen in de onverplichte programma’s 606
24.5.1 Preventieve maatregelen 606
24.5.2 Curatieve maatregelen 607
24.5.3 Andere maatregelen 608
24.6 Regulering activiteiten in relatie tot historische verontreinigingen 609
24.7 Conclusie: samenwerking 614

25 Waterbeheer en natuurbescherming 617
Lizzy Augustinus & Simon Handgraaf
25.1 Inleiding 617
25.2 Het Nederlandse natuurbeschermingsrecht 618
25.2.1 Inleiding 618
25.2.2 Doelstellingen 619
25.2.3 Algemene en specifieke zorgplichten 619
25.3 Gebiedsbescherming 620
25.3.1 Aanwijzing van gebieden en instandhoudingsdoelstellingen 620
25.3.2 Omgevingsvergunning voor een Natura 2000-activiteit 622
25.3.3 Beschermingsmaatregelen 622
25.4 Soortenbescherming 625
25.4.1 Omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit 625
25.4.2 Regimes beheer van in het wild levende populaties, schadebestrijding en jacht 626
25.5 Bescherming van houtopstanden 627

Bijlage Transponeringstabel 629
Over de auteurs 635
Trefwoordenregister 643