Brevet van leiderschap

Eerder schreven Moens en Ansems 'Leiden of lijden? Het handelingsrepertoire van de manager', waarin het hoofdthema is waarom leiders falen of succes hebben. De sleutel voor succes is de vaardigheid van de manager om een zodanig handelingsrepertoire op te bouwen en te hanteren dat hij de juiste interventies op het juiste moment weet te plegen. Ook in 'Brevet van leiderschap' wordt dit thema opgepakt en verder in diverse beeldspraak uitgewerkt. De effectieve leider 'surft op de golven van de verandering'; hij moet 'schakelen in zijn eigen gedrag, levelen met zijn medewerkers, snorkelen om de onderstroom in zijn organisatie te ervaren en verbinden om zijn visie uit te dragen.' De hamvraag is dan: welke denk- en gedragsstijlen van directeuren dragen het meest bij aan persoonlijke effectiviteit. Om een antwoord te kunnen geven op deze kernvraag schetsen de auteurs in de eerste vier hoofdstukken eerst een theoretisch perspectief, te beginnen met wat zij noemen de 'mentale kaart' van de directeur. Met name de verschillen in persoonskenmerken en vaardigheden tussen succesvolle en falende managers en de beschrijving van het risicoprofiel van een directeur zijn zeer instructief. In aparte hoofdstukken wordt stilgestaan bij de cultuur van een organisatie en hoe organisatieveranderingen kunnen worden bewerkstelligd. Daarbij speelt leiderschap een cruciale rol, met name 'passie en ondernemerschap'. De manager moet beschikken over een heldere visie en de wil en de drive om die visie waar te maken. Maar doe je dat aan de top, staand buiten de groep of juist binnen de groep; stuur je aan op resultaat of proces; beoordeel of oordeel je; en wanneer moet een gedelegeerde bevoegdheid worden teruggenomen. Dat zijn de dilemma's van de leidinggevende. Gelukkig valt er te leren, maar dan moet de leidinggevende niet uitgaan van een 'oppervlakkige leerstrategie', die zich met name kenmerkt door de bestudering van voor de hand liggende informatie. Nee, de succesvolle leider moet dieper boren, en wel in drie domeinen: die van de veelzijdig doorleefde organisatie-ervaring die men heeft opgedaan door het vervullen van verschillende functies, door opleiding (lezen, cursussen en training) en - last but not least- door zelfreflectie (coaching en intervisie). In de twee laatste hoofdstukken geven de schrijvers dan aan hoe een coachingstraject er uit kan zien en hoe het eigen handelingsrepertoire kan worden aangescherpt. Want het succes van de leider staat of valt met het beschikbaar hebben en kunnen toepassen van verschillende gedrags- of handelingseenheden: actief luisteren, aandachtig vragen stellen, haarscherp waarnemen, verbinden met visie, schakelen tussen verschillende stijlen (bijvoorbeeld van coach naar instructeur), levelen (maken dat de relatie gelijkwaardig wordt en met de ander op dezelfde golflengte komen) en snorkelen: de organisatiewereld onder water verkennen (de verborgen onderstroom). Onder water krijgt men beter zicht op wat onder medewerkers van de organisatie werkelijk leeft en leert men dat machts- en besluitvormingsprocessen niet alleen een formele, maar vooral ook een informele kant hebben en alles te maken hebben met gevoelens en relaties. Al met al is 'Brevet van leiderschap' geen gemakkelijk boek geworden. Wel een boek waarmee veel bestuurders, directeuren en managers hun voordeel kunnen doen. Het boek houdt hen een spiegel voor en confronteert ze met hun eigen sterke en zwakke punten. Wie die uitdaging durft aan te gaan legt minstens de kiem voor verbetering van zijn leiderschapskwaliteiten.