Het sociaal domein is een breed begrip, net als managers en directeuren. Als lezer en recensent wil ik hier specifiek, op alfabetische volgorde, maar zeker niet volledig, een aantal instanties en soorten dienst- en hulpverlening noemen voor wie dit een heel waardevol boek is: Belastingdienst, CAK, gemeentes, schuldhulpverleners, SVB, UWV, woningbouwverengingen en zorgverzekeraars.
Waarom specifiek deze instanties? Omdat zij vaak met mensen (cliënten, burgers, patiënten … ) te maken hebben die gebukt gaan onder chronische stress. Als je dit als dienst- en hulpverlener tijdig herkent en erkent, dan kan de dienst- en / of hulpverlening nog beter worden afgestemd op de betreffende persoon.
De auteurs van Stress-sensitief werken in het sociaal domein, Nadja Jungmann, Peter Wesdorp en Tamara Madern nodigen de lezer uit om met andere ogen te kijken naar mensen met chronische stress. Met als doel stress sensitief werken in de hulp- en dienstverlening tot een nieuwe standaard te maken en mensen met chronische stress te begeleiden naar een grotere zelfredzaamheid. Of, zoals een van de auteurs dat heel mooi noemt sturen op zelfsturing.
Van wetenschap naar praktijk
Nadja Jungmann, Peter Wesdorp en Tamara Madern bundelen in hun boek hun kennis over en ervaring op het gebied van bestuurskunde, gespreksvoering, trainen, psychologie, geesteswetenschappen en economie: wetenschap en praktijk. Ze vertellen niet alleen wat werkt, maar onderbouwen dit ook. Soms vanuit de wetenschap, soms uit de praktijk en vaak vanuit beide invalshoeken.
Aan de hand van wetenschappelijke inzichten over hoe hersenen werken en hoe hersenen omgaan met stress wordt de lezer meegenomen in het hoe en waarom mensen handelen wanneer zij in een stressvolle situatie verkeren. Waarom handelen mensen met (chronische) stress anders dan iemand zonder stress, wat zegt de wetenschap hierover en op welke manier kunnen hulp- en dienstverleners deze mensen in de praktijk effectiever ondersteunen? Het boek geeft inzicht in waarom mensen doen wat ze doen en zichtbaar gedrag niet altijd een logische verklaring heeft. Naast wetenschappelijke inzichten worden ook bouwstenen geboden om stress-sensitief werken in praktijk te brengen.
Stress-sensitief werken
De aateurs definiëren stress-sensitief werken als volgt:
‘Een bejegeningswijze waarin mensen die leven in een dynamiek van chronische stress compensatie en ondersteuning krijgen op de geringe(re) beschikbaarheid van hun executieve functies zodat zij hun kansen vergroten om hun doelen te bereiken.’
Ze benadrukken het belang van stress-sensitief werken. In een maatschappij waarin de zelfredzaamheid van burgers steeds belangrijker wordt geacht ontstaat een grotere kloof tussen mensen die het wel zelf kunnen redden en mensen die het niet zelf kunnen redden.
Schaarste en stress zetten zelfredzaamheid onder druk. Het concept van stress-sensitief werken is nog volop in ontwikkeling. Dat geldt zowel voor de wetenschappelijke onderbouwing als voor de praktische uitwerking. De auteurs beschrijven verschillende manieren van stress-sensitief werken in een organisatie en bieden handvatten (bouwstenen noemen de auteurs dit) waarmee deze manier van werken kan worden ingezet. De volgende bouwstenen worden uitgebreid toegelicht: instrumentele inzet, coaching van executieve vaardigheden, psycho-educatie, beloningen en betere schriftelijke communicatie. Aan elke bouwsteen wordt een apart hoofdstuk gewijd, waarin wetenschap en praktijk verweven zijn en de lezer krijgt concrete handvatten aangereikt om meteen aan de slag te gaan.
Specifiek wil ik benoemen dat ik het sterk vind dat zowel het management van een organisatie wordt aangesproken als het uitvoerende personeel. Alleen met elkaar kan stress-sensitief werken aan terrein winnen, is de boodschap van de auteurs.
Opbouw & opmaak
Het boek leest fijn. Ondanks het serieuze onderwerp en vele verwijzingen naar wetenschappelijke literatuur zou ik zelfs zeggen: bijna 'luchtig'. De duidelijke taal, logische opbouw van theorie naar praktijk, het rustige kleurgebruik, verduidelijkende tabellen en een uitgebreide literatuurlijst per hoofdstuk maken Stress-sensitief werken in het sociaal domein tot een toegankelijk en vooral praktisch bruikbaar boek.
Motiverende gespreksvoering
Wat ik graag nog toegevoegd had gezien is een hoofdstuk over motiverende gespreksvoering. Zeker ook omdat een van de auteurs, Peter Wesdorp, zich hier specifiek mee bezighoudt. Gelukkig wordt in het boek wel verwezen naar dit onderwerp en is een aantal verwijzingen in de literatuurlijst terug te vinden. Toch zou een extra hoofdstuk hierover een mooie aanvulling zijn: zowel over het op welke manier te communiceren in de organisatie als met de persoon die zich in een chronisch stressvolle situatie bevindt.
Managementniveau en uitvoerend niveau
Voor mij persoonlijk was het hoofdstuk Geldrust de belangrijkste reden om dit boek te willen lezen, omdat ik input zocht voor een opleiding in ontwikkeling voor onze afdeling Klantencontact. Ik hoopte door dit boek geïnspireerd te raken voor het lesmateriaal wat ik aan het ontwikkelen ben. De inspiratie die het boek bood rijkte echter verder dan mijn eigen opleidingsontwerp. Een groot aantal collega’s ontvangt Stress-sensitief werken in het sociaal domein binnenkort. Samen met Praktijkboek motiverende gespreksvoering van Claessens en d’Hondt. Zowel op managementniveau, als op uitvoerend niveau en op onze communicatieafdeling gaan deze boeken gelezen worden. Ik hoop en wens dat we onze klanten een nog betere dienstverlening kunnen aanbieden en dat sturen op zelfsturing nog beter vorm gaat krijgen.
Over Amber Zwartbol
Amber Zwartbol is onderwijskundige (bij een overheidsinstantie).
