‘Vaak is een crisis nodig om verstrekkende veranderingen af te dwingen’, zo stelt Op het Veld in de eerdere uitgave uit 2008. En die crisis kwam. En daarmee ook de verzoeken om een update van het boek. De auteur heeft zich het er bepaald niet gemakkelijk vanaf gemaakt, het boek is grondig herschreven. Het geeft iedereen die zich de oliecrisis van 1973 alleen herinnert van ‘lekker rolschaatsen op de lege snelweg’ een broodnodig inzicht in de geschiedenis van onze energie en de twee soorten risico’s die we nu lopen: afhankelijkheid en opwarming. Op het Veld is journalist, geen klimaatactivist. Hij komt dan ook bijzonder genuanceerd uit de hoek, zoals over de noodzaak van het ontwikkelen van nieuwe olie- en gasvelden en over het nut van de rechtszaak van Milieudefensie tegen Shell.
Rechtszaak milieudefensie - Shell
Het boek begint ook met die rechtszaak, en hoe er verschillend tegenaan wordt gekeken. Instemmend dat een vervuiler wordt aangepakt, en tegelijkertijd bezorgd omdat het de positie van Shell in de energiemarkt verzwakt. Dit hoofdstuk is grotendeels opgehangen aan een interview met Donald Pols, directeur van Milieudefensie. Pols is overtuigd dat de grootste vervuilers onderdeel moeten zijn van de oplossing. Shell wordt eruit gepikt omdat het kan. Aramco, die 4x zoveel oppompt, kan niet voor de rechter worden gedaagd, zo werkt het Saoedische rechtssysteem niet.
Shell zelf is van mening dat het aan de overheid is om te reguleren, en een gelijk speelveld te creëren. Pols is juist van mening dat ieder bedrijf een eigen verantwoordelijkheid heeft, en gelooft niet zo in het ‘waterbed-effect’; de overheid zal zich door de rechtszaak wel gedwongen voelen een gelijk speelveld te creëren. De auteur geeft aan het niet eens te zijn met deze redenatie, en denkt dat het beïnvloeden van de investeerders in fossiel een betere weg is. Mooi om zo meerdere meningen naast elkaar te lezen. Het interview met Pols is niet alleen interessant, het maakt het boek ook levendig, bijvoorbeeld door de beschrijving van de ontmoetingen tussen Pols en de directie van Tata, en de aandacht voor het leven van Pols zelf.
Geopolitiek
Het volgende hoofdstuk gaat in detail in op de strijd tussen Shell en de Russische overheid over de olieprojecten op Sachalin rond 2006. Hierin komt duidelijk naar voren hoezeer energie en politiek verweven zijn. Shell verliest dit machtsspel van Putin. Het toont de kwetsbaarheid van de westerse energievoorziening aan. Europa is chantabel, dat bleek in 2006 al, maar het energiebeleid wordt niet aangepast.
Daarna duikt het boek verder de geschiedenis in met de macht van de ‘Seven Sisters’, 2 Europese en 5 Amerikaanse bedrijven die een groot deel van de 20ste eeuw wel 70% van de wereldwijde olieproductie in handen hadden. In 1960 komt de OPEC op, en de Arabische landen nationaliseren veel bedrijven die (deels) in westerse handen waren. Oliewinning gaat naar de OPEC, raffinage blijft bij de westerse bedrijven, en deze gaan off-shore olie winnen. Ook de relatie tussen de Arabische en de westerse landen in het hier en nu wordt helder uitgewerkt.
Klimaatcrisis
De volgende hoofdstukken gaan over de klimaatcrisis, en de opkomst van duurzame energie. Het overzicht van de huidige mogelijkheden van duurzame bronnen is heel boeiend, zoals bijvoorbeeld geothermie (w.o. aardwarmte). Echter, Op het Veld waarschuwt hier: de stijging in duurzame energiebronnen zal niet genoeg zijn om de vermindering van het aanbod fossiele energie (door 5% verval per jaar dus steeds lagere opbrengsten uit oude velden) te compenseren. Investeringen in nieuwe velden zijn gewoon nodig, het effect van elektrificatie en besparingen is te gering. Bij minder aanbod gaat de prijs omhoog, en zullen de kapitaalkrachtige landen relatief meer opkopen, en zo de ontwikkelingslanden zonder stroom laten zitten. Pakistan en Bangladesh hebben daardoor nú al regelmatig last van blackouts. Willen we dat?
Complex probleem
Het boek eindigt met een bespiegeling over de afhankelijkheden van Europa. Rusland is bekend, maar vlak ook de afhankelijkheid van China niet uit. En ook daar is de politieke factor groot. Heeft Europa al beleid om regie te voeren op de vrije markt? Want altijd voor de goedkoopste optie te gaan blijkt duurkoop. En ook het bedrijfsleven moet aan de bak om de afhankelijkheid van fossiel te verlagen.
Het zeer prettig leesbare boek trekt twee conclusies: 1. zomaar stoppen met fossiel is niet mogelijk, en 2. niet alleen het klimaat speelt een rol, maar ook de geopolitiek. Wat heb ik geleerd? Dat het veel complexer is dan ik dacht. Op het Veld heeft een genuanceerd, goed gedocumenteerd betoog gehouden, wat ook hard nodig is bij dit gepolariseerde onderwerp. Ik denk er zelf nu ook wat genuanceerder over.
Over Elly Stroo Cloeck
Elly Stroo Cloeck is project- en interim-manager op het gebied van Finance, Internal Audit en Risk Management. Daarnaast schrijft ze recensies en samenvattingen van managementboeken.
