Galmende geschiedenissen - ‘(Veel) meer dan een biografie’

Galmende geschiedenissen begint vrij onverwacht, met de tirade van zijn ex-vrouw toen ze bij hem wegging. Dat is dus duidelijk. Çankaya is een alleenstaande vader die zijn dochter in deeltijd ziet. Verder komt de relatie met deze vrouw niet meer terug in het verhaal. Tegen zijn redacteur Esther zegt hij dat hij voor deze scène heeft gekozen, omdat het de lezer nieuwsgierig maakt en mensen in het verhaal trekt. De moeizame gesprekken met Esther vormen wel een van de draden in het verhaal, evenals de gekunstelde gesprekken met zijn therapeut Eva. Op een bepaalde manier is het boek te lezen als een biecht aan Eva.

Pamflet of biografie

Als je begint met lezen, is het niet heel duidelijk waar het verhaal naartoe gaat. Çankaya vertelt over hoe hij is opgegroeid in een Turks arbeidersgezin. Er was weinig geld, maar in elke kamer stond een televisie waar de hele dag Turkse reality-tv te zien was. Zijn vader werkte hard in zijn dekbeddenfabriek, zodat de kinderen konden studeren. Een klasgenootje tot wie hij zich aangetrokken voelde, nam hem mee naar een andere wereld. Zijn moeder was kunstenaar en zijn vader werkte op de universiteit. Nog nooit had hij een volwassen man zo ontspannen op de bank een boek zien lezen. Nu is hijzelf universitair docent. Bij alles merkt hij dat deze twee werelden nog steeds in hem huizen. Toch is het boek meer dan een biografie. Door de regels heen is het ook een aanklacht tegen het zelfgenoegzame van de cultuur van witte, hoogopgeleide mensen.

Meerstemmigheid

Çankaya onderzoekt de herinneringscultuur in Nederland. Hij heeft essays geschreven in opdracht van de Commissie 4 en 5 mei, waarvan de boodschap deels is verweven in dit verhaal. Hij vertelt over zijn bezoek aan Westerbork en zijn reis naar Krakau en Auschwitz. Wie mogen wel herdacht worden en wie niet? Het geheugen van Nederland hapert en verandert met de tijd.

Nu Israël Gaza met de grond gelijk heeft gemaakt en de Palestijnse inwoners uithongert, wordt de onvoorwaardelijke steun van Nederland aan Israël steeds frustrerender. Vooral jongeren, al dan niet met een migratieachtergrond, tonen zich in pro-Palestinademonstraties. Op zijn universiteit kan Çankaya van dichtbij zien hoe deze demonstranten worden behandeld. In de publieke opinie worden immigranten die zich uitspreken tegen Israël vaak neergezet als de ware antisemieten.

De witheid van instituties

Of het nu De Bezige Bij is, de universiteit of de praatprogramma’s op televisie, overal ervaart hij de elitaire houding van de witte, progressieve cultuur. Volgens de liberale traditie mag je schrijven waarover je wilt, alleen willen we niet dat je al te veel boosheid toont. Je mag het niet te groot maken. Witte, hoogopgeleide, progressieve mensen stralen vaak uit dat zij weten hoe het zit en dat hun manier van denken objectief en neutraal is. Als halve insider en halve outsider haalt Çankaya dit beeld onderuit. Integratie betekent vaak dat migranten ‘die het goed doen’ zich stilhouden en hard werken om te laten zien dat ze net zo zijn als de succesvolle mensen om zich heen.

hypocrisie

Çankaya is daar klaar mee. Als dit integratie is, dan hoeft het voor hem niet. Met een licht spottende toon benoemt hij met tal van voorbeelden de hypocrisie van de Nederlandse herinneringscultuur. Maar zijn scherpe pen raakt ook de Turks-Nederlandse arbeiderscultuur. Çankaya provoceert bewust met seks en religie, zodat lezers met een moslimachtergrond tegen het plafond zullen vliegen. Hij vertelt veel persoonlijke verhalen en deelt zijn reacties en gevoelens. Toch staat alles, behalve dan misschien de openingsscène, ten dienste van het verhaal. Çankaya gebruikt mooie, poëtische formuleringen en verweeft de verschillende verhalen op een interessante manier. Hij deelt zijn dromen en nachtmerries. Er gebeurt veel in hem, maar uiteindelijk is het de wereld om hem heen die in beweging is. Çankaya heeft daar in Galmende geschiedenissen op een persoonlijke en indringende manier verslag van gedaan.