Blijkbaar vond de Nederlandse uitgever dat er toch wat meer woorden nodig waren om het boek te slijten. Ik kan daar in komen, want het boek is uiteindelijk toch vooral een vermoeiende aaneenschakeling van anekdotisch bewijs. Een probleem waar meer van die (oorspronkelijk) Engelstalige businessbestsellers last van hebben.
Ik vond de titel van het boek erg prikkelend en moest gedurende het eerste hoofdstuk soms hartelijk hardop lachen. Sappig geschreven boek, dacht ik op dat moment in al mijn onschuld nog. Het boek is een uitbreiding van een essay dat Graeber blijkbaar in het voorjaar van 2013 schreef en wat toen aan mij voorbij is gegaan en in de inleiding van dit boek is opgenomen. Graeber's essay is inderdaad de moeite waard. Hij haalt Keynes' voorspelling van een 15-urige werkweek aan en waarom die voorspelling, er onder invloed van het consumentisme, vooralsnog niet is uitgekomen. Prima punt dat de Skidelsky's in 'How much is enough' al fantastisch hadden gemaakt.
Graeber geeft aan dat de dienstensector flink is gegroeid in de laatste decennia en komt vervolgens op het fenomeen bullshit-jobs, onzinbanen. Banen die er alleen maar lijken te zijn om iedereen aan het werk te houden en banen die door de werknemers in die banen als zinloos worden ervaren. Graeber praat, terecht, over de waardigheid die mensen in die banen ervaren en de waarde van werk. Graeber beweert bovendien nog dat het zo lijkt te zijn dat hoe meer je werk van nut is voor de maatschappij, hoe slechter je er voor wordt betaald. Zoals verpleegkundigen, vuilnismannen en monteurs. Al met al een prikkelend uitgangspunt, maar misschien niet genoeg om het een boek lang over te hebben.
In vervolg op het -inderdaad- smakelijke en prikkelende essay in de inleiding van het boek heeft Graeber de discussies in reactie op zijn essay (gedeeltelijk) verzameld. Verder heeft hij via social media mensen verzocht om hun ervaringen met onzinbanen op te sturen. Graeber komt met een indeling van bullshitjobs van wachters, bullebakken, oplapwerkers, afvinkers en opzichters. Veel verder gaat voor mijn gevoel de synthese niet. De rest van het boek lijkt vooral te bestaan uit de verhalen die hij heeft verzameld, waar hij rijkelijk uit citeert, soms aangevuld met wat geschiedkundige of sociologische kennis. En dat is veel te veel, ook omdat het toch vooral anekdotisch bewijs is en het niet duidelijk en helder een richting opgaat. Het voelt vooral als corvee.
Aan het einde van het boek wordt het weer iets interessanter. Graeber beschouwt onder andere hoe werk een waarde op zichzelf lijkt te zijn geworden, hoe dat komt en wat dat ons brengt. Verder gaat hij in op robotisering en het universele basisinkomen als mogelijke oplossing.
Graeber komt in Bullshit jobs wel met een interessante these of, als dat je voorkeur heeft, visie. Maar deze is op veel plekken vooral anekdotisch en vooral heel erg langdradig onderbouwd. Een uitstekend essay van nog geen vijf pagina's uitmelken tot een boek van 333 pagina's, waarvan 285 pagina's voor de hoofdtekst in de Nederlandse vertaling is echt te veel van het goede. Al die woorden en letters voegen weinig toe aan de kracht van het oorspronkelijke essay. En dat is jammer. Ik denk dat Graeber met zijn bullshit jobs wel degelijk een interessante vraag opwerpt die verdere uitdieping verdient. Maar misschien niet door hemzelf.
Sippy van Akker MSc is bestuurskundige en legt zich toe op coaching en consultancy op het gebied van mens, werk en zingeving. Sippy schrijft sinds 2018 over deze onderwerpen op zinvollerleven.nl, het door haar opgerichte platform voor bewust en zinvol leven en werken.
Over Sippy van Akker
Sippy van Akker MSc is bestuurskundige en legt zich toe op coaching en consultancy op het gebied van mens, werk en zingeving. Sippy schrijft over deze onderwerpen op zinvollerleven.nl, platform voor bewust en zinvol leven en werken.
