Hoewel het boek nog moet uitkomen (in Nederland bij Maven Publishing), zijn de lezingen van de hoogleraren populair en zorgt hun theorie al jaren voor discussies op blogs en in kranten. In een notendop komt de theorie erop neer dat Schaarste ons dwingt te concentreren op de crisis voorhanden. Vandaar dat we bij een naderende deadline ons goed kunnen focussen op een taak.
Maar dit mechanisme heeft ook een keerzijde. Schaarste houdt ons denken gevangen, betogen Mullainathan en Sharif. Als we een gebrek ervaren (van geld en tijd tot vrienden), dan kaapt dat ons denken op zo’n manier, dat we in een tunnelvisie terechtkomen. Dit helpt ons te focussen op de crisis maar maakt ons ook ‘minder inzichtelijk, minder vooruitstrevend, minder in controle’, schrijven de hoogleraren. Armoede of tijdgebrek slokt een deel van ons denken op dat we hard nodig hebben voor wilskracht of slimme beslissingen voor de lange termijn.
Uit verschillende experimenten van de hoogleraren blijkt dat mensen die te weinig tijd hebben, onverstandige beslissingen nemen die ervoor zorgen dat ze op de langere termijn nog minder tijd hebben. Slecht nieuws dus voor deadline junkies en gezinnen die hopen dat de kostwinner straks echt – nee, dan echt! – meer tijd heeft voor het gezin.
De reden dat het boek van de hoogleraren al voor publicatie veel stof doet opwaaien, is dat het ingaat tegen een bekend idee dat iemand zijn of haar slechte financiële positie aan zichzelf te wijten heeft. Hadden ze maar niet van die domme financiële beslissingen moeten nemen. Eigen schuld, dikke schuld.
De schrijvers draaien dit om: doordat iemand arm is, heeft hij minder cognitieve vermogens tot zijn beschikking om goede beslissingen te nemen – armoede kaapt een deel van die vermogens. In een experiment bleek dat wanneer arme mensen werd gevraagd na te denken over een hypothetische reparatie van 1000 dollar aan hun auto, dit ervoor zorgde dat hun prestatie op een intelligentietest net zo hard achteruit ging als na het missen van een nacht slaap (zo’n 14 IQ punten).
‘Het is de ultieme ironie van armoede. Je wordt dubbel geraakt,’ vertelde Mullainathan op het blog Edge. ‘Je zit in een situatie waarin je beslissingen beter moeten zijn, maar tegelijkertijd maakt die situatie het moeilijker voor je om goede beslissingen te nemen.’
