Het eerste deel ‘Het vertrekpunt’ bevat 10 hoofdstukken en beschrijft nauwgezet de uitgangspunten van zelfcontrole. Wat is het, wat gebeurt er als je het niet hebt, wat is de wisselwerking met ons brein en de rol van emoties en attitudes? Zelfcontrole gaat niet om het negeren van impulsen, maar draait het om het beheersen ervan. Het kost veel energie en te veel zelfcontrole put daarom het mechanisme van onze controleketen uit. Dus balans en bewuste doelgerichtheid is noodzakelijk voor het uitoefenen van zelfcontrole. Helaas is ons brein lui, waardoor wij stervelingen meer dan 95% van ons gedrag op de automatische piloot uitvoeren. De mythe dat wij rationele mensen zijn is daarmee goed onderbouwd de nek omgedraaid!
Voorspellingsmachine
Een interessant model binnen het kader van wilskracht is OODA. Het staat voor observe, orient, decide and act. Het onderliggende principe is dat iedereen voortdurend interactie heeft met zijn steeds veranderende omgeving en op basis daarvan sneller dan de tegenstander een beslissing moet nemen. De kunst is om snel te zijn en daarmee de context van je tegenstander steeds te veranderen.
Waarom dit belangrijk is? Omdat ook ons brein een grote voorspellingsmachine is die voortdurend bezig is het heden en de toekomst te analyseren en daarop te anticiperen. In dat licht is leren een vorm van steeds betere voorspellingen maken, ook over ons vermogen om bepaald gedrag in de toekomst te vertonen. Zelfcontrole is dus planbaar en vraagt om bewuste implementatie-intenties.
Een belangrijk inzicht is dat zelfcontrole om intelligentie en cognitieve energie vraagt om het eigen toekomstige gedrag te voorspellen in verschillende scenario’s. Dat verklaart waarom het voor sommige mensen moeilijk is om zelfcontrole en wilskracht op te brengen.
Bewuste doelen
In deel twee wordt de lezer meegenomen in het stellen van doelen en gaat over volhouden, impulsen weerstaan, een plan maken en de vooruitgang monitoren. Want alleen iets willen, maakt nog niet dat je het gaat doen. Zelf wil ik een triatlon volbrengen, maar het doen gaat mij een jaar kosten met trainen, evalueren, afzien en alles wat bij wilskracht komt kijken. Zasada stelt dat zelfcontrole doelen nodig heeft, een norm en feedback. Zonder bewuste doelen hebben we niets om naar te streven.
Doelen die wij onszelf stellen worden in grote mate ingegeven door onze eigen ervaringen, herinneringen en ons zelfbeeld. Dat zelfbeeld en zelfvertrouwen komen als rode draad terug in relatie tot het behalen van een doel. Het zorgt ervoor dat we vertrouwen hebben in onszelf en daardoor steeds moeilijkere doelen durven te stellen. Je zou dus een doel ook kunnen framen als een kans om te leren, in plaats van als een statisch eindpunt. Daarmee raakt Zasada het kernonderwerp van Carol Dweck, de autoriteit op het gebied van growth en fixed mindset. Mensen met een growth mindset zien falen als een proces om van te leren, jezelf te verbeteren en weer op te staan om je volledig in te zetten voor je doel.
Maar soms gaat het hem gewoonweg niet worden met je doel en moet je de moed opbrengen om los te laten en ruimte maken voor nieuwe doelen. Maar hoe meer we hebben geïnvesteerd in een doel, hoe lastiger mensen het vinden om hun verlies te nemen. Wees dus realistisch en eerlijk is het advies.
Balanceren
Deel 3 gaat over de daadwerkelijke strijd, we hebben inzichten verworven, een doel opgesteld en gaan ervoor! Onderweg liggen gevaren op de loer, we kunnen verslappen, moe worden en ook het terrein waarop we de strijd gaan voeren kan vol met impulsen liggen die onze zelfcontrole kan aanvallen. Gelukkig relativeert Zasada hier en waarschuwt ons zelfs voor de gevolgen van te veel zelfcontrole. Want is het leven echt veel beter met alleen maar zelfcontrole? Zo gedisciplineerd als bijvoorbeeld generaal Franco leefde (die seks en alcohol afwees), of de filosoof Kant. De kwaliteit van ons leven is ook een belangrijk (niet meetbaar) onderdeel dat ervoor zorgt dat we moeten relativeren en doseren met onuitputtelijke zelfdiscipline. We moeten balanceren tussen wilskracht en discipline enerzijds en tegelijkertijd ruimte maken voor het geluk van onszelf en onze naasten. Gelukkig hebben we meer controle over ons leven dan we denken.
Een groot compliment aan het doorzettingsvermogen en topprestatie van de auteur!
Over Elmas Duduk
Elmas Duduk is psycholoog en bedrijfskundige. Als expert Lerende Organisaties en Veranderkundige begeleidt zij gerenommeerde organisaties bij complexe verandertrajecten, inrichtingsvraagstukken en kennismanagement. Als coach begeleidt zij executives en high performers. Zij is auteur van de boeken Crossmenstorschap en Comforttransitie.
