Zo’n grote systeemverandering is extreem moeilijk in de praktijk te brengen. Dat blijkt wel uit waar we nu staan. Toch kennen we allemaal de lichtpuntjes. De systeemverandering is gaande. Lucas Simons en André Nijhof hebben geanalyseerd wat daarachter schuil gaat. Aan de hand van casuïstiek laten ze haarscherp zien aan welke knoppen we kunnen draaien om systeemverandering naar een volgende fase te tillen.
Systeemdenken
Het gedachtegoed van Changing the game grijpt terug op systeemdenken. Deze manier van denken gaat uit van het samenspel van groepen actoren. Simpele oorzaak-gevolg-relaties blijken veel te oppervlakkig gedacht, aangezien die actoren op allerlei manieren op elkaar reageren. Systeemdenken gaat uit van feedbackloops, zoals in het voorbeeld van de ‘tragedy of the commons’. Iedere individuele ondernemer wil het maximale halen uit publiek geleverde hulpbronnen (zoals water), maar alle bedrijven bij elkaar gebruiken zoveel water dat het bodemwater onverantwoord laag komt te staan. Systeemdenken is onder andere bekend geworden dankzij het werk van de Club van Rome, begin jaren zeventig. In lijn met deze traditie hebben Simons en Nijhof een model uitgewerkt om structurele oplossingen in praktijk te brengen, waardoor een sector of industrie werkelijk kan verduurzamen.
Feedbackloops op vier niveaus
De logica is helder. Maar wie denkt dat een management A-B-C-tje voldoende is voor het verduurzamen van de hele economie komt bedrogen uit. Wie onder de waterspiegel naar de ijsberg wil kijken en de werkelijke oorzaak van de problemen wilt aanpakken, zal op alle vier niveaus moeten zoeken naar aangrijpingspunten. Dat is de magie om een sector of business op een steeds hoger niveau van verduurzaming te krijgen. Bij die vier niveaus zijn dan gelijk allerlei feedbackloops om op aan te haken. Dat maakt het complex voor iemand die er niet helemaal in zit. Gelukkig bieden de auteurs voldoende diagrammen en andere plaatjes om het duidelijk te maken. De samenvattingen van alle stappen ontbreken ook niet.
Interessante materie, stroef taalgebruik
Het boek levert niet alleen abstracte theorie. Het meest uitgebreide hoofdstuk behandelt acht voorbeelden van sectoren die op weg zijn met de verduurzaming van hun producten en ketens. De casuïstiek is geschreven door acht verschillende schrijversgroepjes. Net als de twee hoofdschrijvers en eindredacteurs zijn het bijna allemaal Nederlanders en onderzoekers op universiteiten in instituten. Het boek is in het Engels geschreven, en leest behoorlijk stroef. Daarbij helpt het ook niet dat iedere auteur een eigen schrijfstijl heeft. Wellicht had een journalistiek schrijver kunnen helpen om het boek toegankelijker te maken. Ondanks de interessante materie is het lastig om door het boek heen te komen. Ik begrijp dat het gebruikt wordt als achtergrondmateriaal bij een cursus. Maar ook dan denk ik dat het prettiger is om complexe materie in een verhelderende bewoording op te schrijven.
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.
